2015.
scenario i režija: Martin Zandvilet
uloge: Roland Moller, Mikkel Boe Folsgaard, Laura Bro, Louis Hofmann, Joel Basman, Oskar Bokelmann, Emil Buschow, Oskar Buschow
Teško da postoji pravedan rat, on je prljav sam po sebi, i sva skrivena motivacija modernih “proxy” sukoba govori tome u prilog. Ipak, opšteprihvaćeno mišljenje je da je Drugi svetski rat poslednji rat u kome se moglo pronaći junaštvo i to iz razloga što se znalo ko je ko i ko se za šta bori. To možda važi za period do 9. maja 1945. godine, ali su već sledećeg dana pravila promenila. Promenila su se možda i već tokom rata, i zbog izmenjene, ne-mitološke perspektive je i Peckinpahov Cross of Iron jedna od najuspelijih anti-ratnih izjava.
Zaustaviću se na “pobedničkoj pravdi”, čak ne ni na vrućem tlu Balkana i Istočne Evrope, neću spominjati streljanje zarobljenika, odmazde nad civilima i proterivanje etničkih Nemaca. Under sandet nam govori o Zapadu, o Danskoj i “pobedničkoj pravdi” tamo, o nemačkim ratnim zarobljenicima koji su bili naterani da čiste minska polja na zapadnoj obali te zemlje i njihovom tretmanu od strane danske vojske i danske države tako ponosne na čovečno držanje tokom Holokausta (kada je danski kralj iz protesta nosio žutu traku oko ruke), ako ne baš herojski otpor tokom rata.
Već prva scena pokazuje iskonsku mržnju protagoniste, danskog narednika Rasmussena (Moller) prema nemačkom okupatoru i ona je razumljiva nakon pet godina ugnjetavanja. Prateći kolonu zarobljenika, on traži povod za reakciju i nalazi ga kod jednog od njih koji sa sobom nosi dansku zastavu. Prilazi mu, udara ga i viče “Ovo je moja zemlja!”, nastavljajući da ga šutira na zemlji. Istu reakciju ima i na drugog vojnika koji pokušava da se umeša. Lična i nacionalna frustracija kipe u tom čoveku i on se time kvalifikuje da nadgleda zarobljenike koji čiste minska polja. Makar neće pokazati suviše milosti prema neprijatelju.
Uostalom, Nemci su postavili mine, pa neka ih isti ti Nemci i očiste. To je logika kojom se vodi i vođa tog projekta, poručnik Jensen (Folsgaard). Samo, ti Nemci koji su postavili, ukopali po 20-ak centimetara u pesak po danskim plažama očekujući britansku invaziju baš na tom mestu, odavno su otišli na neki drugi front. Nemački zarobljenici koji su kraj rata dočekali u Danskoj uglavnom nisu bili ono što možemo nazvati arhetipom vojnika, bili su to isluženi starci i maloletni dečaci. Upravo su oni prošli brzi kurs za deminere i poslati na plaže, često u neljudske uslove, bez hrane i pijaće vode da čiste minska polja.
Under sandet prati jednu grupu koja je u početku brojala 14 dečaka pod komandom narednika Rasmussena. Kako vreme prolazi i kako posao napreduje, često sa šokantnim i emotivnim trenucima, tako dečaci naprasno odrastaju, a narednikov sentiment se menja. To nisu oni veliki i zli Nemci koji su okupirali njegovu zemlju. To su deca koju su neki odrasli ljudi pokupili iz škola i kuća i poslali ih u rat. To su deca koja dozivaju majku kada im je teško. Deca koja čeznu za hranom i domom.
Under sandet je na psihološkoj ravni izuzetno moćan film. Još od naslova i njegovog dvosmislenog engleskog prevoda. Idilični krajolik peščane plaže stoji u suprotnosti sa dramatičnim događanjima na ekranu, sa nasiljem, patnjom i smrću i upozorava nas da su posledice monstruoznih planova prisutne čak i kad nisu vidljive golim okom. Hvataćemo tako trenutke patnje i sukoba, ali i trenutke igre i topline i nade da će se sve što vidimo “jednom juče zvati”. Videćemo kako Rasmussen ispod fasade strogog oficira postaje čovek sa etičkim imperativima koji su iznad vojske i zemlje, kako ga pogađa smrt svakog od momaka i kako onim preostalima postaje sve više kao otac, a sve manje zatvorski čuvar.
Reditelj Martin Zandvilet je svoju karijeru gradio prvo kao montažer, a onda kao scenarista i oba ta aspekta vidljiva su na primeru njegove režije u Under sandet. Kao scenarista, brižljivo gradi, profilira i psihološki nijansira svoje likove, odrasle muškarce i dečake. Na raspolaganju mu stoje vrlo solidni danski glumci, Mollera smo možda primetili u manjim ulogama u drugim filmovima, Folsgaarda i u glavnoj ulozi u A Royal Affair (2012), kao i perspektivni glumci koji će jednog dana nositi nemački film. Neki poput Hofmanna i Basmana već grade glumačku karijeru, dok su drugi poput braće Buschow po prvi put na filmu. Zandvilet ih sve pažljivo uklapa u svoju viziju, a pazeći na montažu i ritam kreira jedan anti-ratni “mood piece” koji nećete brzo zaboraviti.