Fluid0

March 2, 2017, 12:00 am

≫ Next: Viceroy’s House

≪ Previous: Sage femme / The Midwife

$

0

0

2017.

scenario i režija: Shu Lea Cheang

uloge: ensemble cast

Shu Lea Cheang nije nepoznato ime u svetu multimedijalne umetnosti. Njen pristup je interdisciplinaran, njen medij je film i video, a njene teme su identitetske – etnički stereotipi, rodnost i polnost, odnos moći i zloupotreba iste na različitim nivoima. Može se reći da je lagano šokirala svet filma kada je njen SF-pornić koji vuče inspiraciju od Blade Runnera pod imenom I.K.U. (2000) uvršten u program Sundancea. To je bila tema debate jedno vreme, je li uopšte pornografiji mesto na filmskom festivalu, a Shu Lea Cheang je na svoj sledeći film čekala 17 godina.

Fluid0je snimljen bez potpore bilo koje zvanične institucije, gerilski, sa entuzijastičnim i neplaćenim glumcima uglavnom pokupljenim sa berlinske queer i alt-porn scene, dok je veći deo budžeta potrošen na “green screen”. Rezultat je, u najmanju ruku, vrlo čudno filmsko iskustvo namenjeno specifičnoj publici koja se može naći na marginama žanrovskih i queer festivala.

Autorica ističe da je inspiracija potekla od I.K.U. i da je razvoj projekta započela još onda. U pitanju je opet SF-pornografska priča čija je premisa da je u svetu budućnosti AIDS istrebljen, ali da se usled mutiranog virusa pojavila nemoralna “nulta generacija” koja ne samo da se ne želi sparivati u zajednice dvoje ljudi i prokreirati, nego i fluidi njenih jedinki sadrže halucinogene tvari od kojih se u laboratorijama sintetizira droga novog doba. S tim u vezi, proglašen je novi rat protiv droge, a na njih su poslati androidski super-agenti. Priča se dalje grana na nekoliko strana, a pripadnici “nulte generacije” postaju žrtvama seksualne industrije, vladinih represalija i pohlepnih dilera...

Ma koliko Shu Lea Chang vešto baratala parolama i vizualnim izražajnim sredstvima na tragu i nivou performansa, Fluid0 pada kao narativni film. Autorica je zainteresiranija za eksplicitnost, propagandu seksualne raznolikosti i nabijanje poente (kakve već) prostim ponavljanjem scena i kadrova. Čini se da priča u početku ide na sto strana, odnosno ne ide nikuda. Stvari se popravljaju negde od sredine, autorica kao da uspeva da pohvata konce priče i pusti je u pogon. Ali, budimo iskreni, u ovakvim filmovima priča je samo kostur, ovde čak prilično blesav i neozbiljan, na koji se kači gomila nestandardnog seksa, telesnih fluida i začudnosti koja je sama sebi cilj.

Opet, ima to neku svoju draž i skoro grešnu privlačnost, makar negde na marginama. Recimo u lošoj glumi koja izgleda kao namerni trash. U nabijajućoj elktronskoj muzici. U savršeno sterilnim ili preterano prljavim scenama. U lošim grafikama.

Na koncu, ako ništa drugo, Fluid0 može poslužiti kao primer šta se sve filmom smatra i čemu sve veliki festivali poput Berlinala poklanjaju pažnju. Ne govorimo tu u kategorijama dobrog i lošeg, pravo je pitanje je li uopšte. Za pred-film, kratki animirani Venus – The Little Lesbian Fairy se po formatu makar znalo šta je.

---

Viceroy’s House

March 3, 2017, 12:00 am

≫ Next: Toril / Bullpen

≪ Previous: Fluid0

$

0

0

2017.

režija: Gurinder Chadha

scenario: Gurinder Chadha, Moira Buffini, Paul Mayeda Berges

uloge: Hugh Bonneville, Gillian Anderson, Manish Dayal, Huma Qureshi, Lilly Travers, Michael Gambon, Simon Callow, Om Puri, Neeraj Kabi, Tanveer Ghani, Denzel Smith

Dve se stvari moraju priznati Britancima. Prvo, kao bivša kolonijalna imperija imaju dosta nesentimentalan odnos do svoje istorije, pa iako se ponekad slepo drže anahronizama, umeju da sagledaju širu sliku. Drugo, znaju da naprave kostimiranu istorijsku dramu kao niko drugi, nastudirano i nepretenciozno, univerzalno razumljivo i prijemčivo za većinu svetske populacije. Sa sedamdesetom godišnjicom nezavisnosti Indije od britanske kolonijalne uprave, čini se da bi film Viceroy’s Housenastao u koprodukciji obeju zemalja i pod rediteljskom palicom indijsko-britanske rediteljice Gurinder Chadhe mogao biti pun pogodak.

 Film tematizira indijske “porođajne muke”, mandat poslednjeg vicekralja lorda Mountbattena (Bonneville), čoveka doslednih liberalnih shvatanja, za koji on sam zna da je vremenski ograničen i usmeren na što jednostavniji transfer poluga vlasti na “krunskim draguljem” koji ratom osiromašeno kraljevstvo više ne može održavati. Ali posle Ghandija i pasivnog otpora i buđenja hindu-nacionalizma u režiji Nehrua, ključno pitanje glasi: jedna ili dve države. Većinsko hindusko stanovništvo optira za jednu sekularnu državu sa apsolutnom slobodom veroispovesti, dok muslimanska manjina predvođena Muhammadom Ali Jinnahom ipak želi svoju državu na severu. Ako bi do toga zaista došlo, nameće se pitanje razgraničenja, a Mountbatten mora povući hitan, ali svejedno mudar potez. Relativna popularnost kod stanovništva, spremnost na runde pregovora i inkluzija koju brižljivo propagira njegova žena Edwina (Anderson) mogu mu ograničeno pomoći, ali vremenski pritisak koji nameće britanska vlada je preveliki.

Dok na gornjem nivou imamo istorijske događaje i velike dileme, na donjem, tamo gde obitavaju sluge i indijski činovnici, imamo ljubavnu priču na tragu Romea i Julije, samo u hindu-muslimanskom kontekstu. I pored dobrih namera i međusobnog poštovanja, ljubav između Jeeta (Dayal) i Aalie (Qureshi) osuđena je na propast iz religijskih razloga. Nema veze što je Jeet pomogao njenom ocu (pokojni Om Puri), ona je svejedno obećana drugome. Ali srce ne bira, pa će se ovo dvoje mladih ljudi naći u istorijskom kovitlacu.

Upravo je ljubavna priča, suviše opšta, sentimentalna i limunadasta, najslabiji deo filma. Usuđujem se reći, čak je i višak, bez obzira na ispravnu tezu da veliki istorijski potresi melju živote malih ljudi. Naprosto, ta romansa je slabo i veštački povezana sa glavnim tokom radnje i služi uglavnom da iskamči nešto emocija na silu i dodatno pocrta didaktičku poentu filma da se sve istorijske tenzije i kompromisi slome na ljudima. Rediteljica će i završiti film na toj priči, ubacujući u blender i svoju ličnu, za šta na ljudskom nivou možemo imati razumevanja, ali na nivou filma deluje neozbiljno i diletantski.

 Što se same istorijske priče tiče, ona je didaktična, kompromisna prema stranama u sporu i prilično pojednostavljena, pa je kao takva najprimerenija za “treća tržišta”, ona koja nisu povezana ni sa britanskim kolonijalizmom, ni sa ogromnom indijskom kulturom. Što se primarno targetiranih tržišta tiče, sama tematika je dovoljno privlačna, ali razrada svedena na osnovnoškolsku istorijsku lekciju ne zadovoljava aspiracije.

Poseban problem oseća se u dijalozima koji ponekad govore očite stvari sa onom iritantnom pompom, kao da su pisani da bi se iz njih izvlačili naivni citati. Takvo pisanje ima i zanimljiv kontra-efekat: replike, isečci iz vesti i onovremena razmišljanja dobijaju snažnu sarkastičnu notu na distanci od sedamdeset godina i u svetu kakav je danas, sa sve političkim islamom sa jedne strane i islamofobijom sa druge. Kako li danas zvuči zakletva da će Pakistan ostati sekularna država? Nama sa strane kao loš vic. Stradalima od sektaškog nasilja verovatno kao noćna mora.

 Bilo je tu materijala za još zanimljivih rasprava istorijsko-političke prirode, ali ih autorica vrlo retko izvlači u prvi plan. Recimo, nakratko se pominje da je Churchill već slutio šta ga čeka u Indiji, pa zato pripremio plan koji su ljudi u kolonijalnoj upravi potegli u zgodnom trenutku i tako faktički izigrali Mountbattena koji je zaista bio uveren da od njegovog angažmana nešto zavisi. Churchill je bio cinik, ali je bio i prekaljeni državnik koji je vrlo vešto predviđao budućnost geopolitičkih odnosa, tako da njegovi zakulisni dogovori nisu bez vraga. Šteta da taj aspekt nije bolje istražen u filmu.

Čisto tehnički gledano, Viceroy’s House je sasvim solidan film. Priča uz sve svoje mane teče dovoljno glatko i ne guši, a melodrama tek na kraju postaje neizdrživa. Film izgleda odlično, uz svu luksuznu scenografiju i kostime, predivne lokacije, masovke sa gomilama statista i uopšte sve ono što čini visoku produkciju.

Naravno, gluma je takođe vrhunska, a podela uloga sjajna. Hugh Bonneville pokazuje jednostavnost, ali i određenu eleganciju kao poslednji vicekralj Indije, a Gillian Anderson i pored povremeno uhoparajućeg karikaturalnog akcenta vrlo dobro igra angažiranu aristokratkinju koja ipak ne može znati stvarno stanje na terenu. Dvoje internacionalnih indijskih glumaca su solidni onoliko koliko im uloge dozvoljavaju. Za najveću pohvalu su, međutim, epizodisti, britanski karakterni glumci kao Michael Gambon koji igra genrala ili Simon Cowell koji igra kartografa.

 Sa svojim 105 minuta, Viceroy’s House nije čak ni dosadan film, premda nema onaj epski zamah kakav istorijski filmovi tog tipa mogu imati. Zapravo, deluje kao materijal koji bi više smisla imao kao mini-serija ili vikend-film kada bi se malo detaljnije razradio. Možda bi se onda i ljubavna priča bolje uklopila.

Toril / Bullpen

March 4, 2017, 12:00 am

≫ Next: A Film a Week - Requiem for Mrs. J / Rekvijem za gospođu J

≪ Previous: Viceroy’s House

$

0

0

2016.

režija: Laurent Teyssier

scenario: Guillaume Grosse, Laurent Teyssier

uloge: Vincent Rottiers, Bernard Blancan, Sabrina Ouazani, Alexis Michalic, Tim Seyfi, Karim Leklou

Počinje sugestivno. Crna slova na crvenim karticama za uvodnu špicu, borba sa bikovima nalik na koridu (s tom razlikom da umesto jednog toreadora imamo masu ljudi, doduše lakše naoružanih), plastenik sa nasadom marihuane, prizor sa kvantaške pijace negde na jugu Francuske, sve bez tona. Scene su možda još uvek nepovezane, biće uskoro, ali je atmosfera toliko gusta da se može seći nožem. Vrućina i pritisak će uskoro rezultirati kombinacijom socijalne i krimi-priče. Uostalom, i naziv, a naročito njegov engleski prevod, ukazuju na to.

Jean-Jacques Lucas (Blancan) jedan je od onih ponosnih seljačkih tipova, veliki poljoprivrednik kojem je nakon nekoliko loših godina i dubioznih odluka od nekadašnje agro-imperije ostalo puno zemlje, zaostala tehnologija, jedno prestižno skladište i puno duga. Kada mu konačno izvršitelji zakucaju na vrata, on se hvata puške koju okreće prvo ka drugima, pa onda ka sebi. Na njegovu nesreću, usled brze reakcije policajca, preživeo je sa lakšim povredama.

Briga o imanju pada na njegova dva sina, od kojih stariji Cyril (Michalic) i sam ima svojih problema sa restoranom koji drži, ali zato uskače mlađi Philippe (Rottiers). Njegova ideja je briljantna u svojoj jednostavnosti i luda zbog rizika koji nosi: on će skladište ponuditi kao fasadu part-time stočaru i full-time dileru Joséu (Seyfi) za posao distribucije hašiša. Naivni Philippe misli da će mu to proći kao jednokratna operacija, dovoljna da ocu servira zgodne laži o novim kupcima i poplaća deo dugova. Međutim, gangsterski mozak funkcioniše po nekim sasvim drugim parametrima, pa će se dobri sin i preduzimljivi biznismen naći ne samo na udaru konkurentskih bandi, već i na udaru svog šefa.

Debitant u dugometražnom formatu Laurent Teyssier koji za sobom ima nekoliko zapaženih kratkih filmova ima nekoliko dobrih ideja što se stila tiče. Neki od kadrova, rezova i pokreta kamere poput sporih zoomova su čista poezija. Nije mu loš ni osećaj za obrat koji je možda kliše, ali je izveden glatko. Čak je i sama ideja spajanja socijalne drame i krimi-trilera sasvim legitimna i na prvu čak elegantnije izvedena nego recimo izvikani Audiardov Dheepan u kojem Vincent Rottiers igra negativca. Zamislite Audiarda kao neupitnog majstora modernog francuskog krimića križanog sa modernim američkim ruralnim trilerima i tom južnjačkom, usijanom atmosferom i više ili manje diskretno plasiranom socijalom.

To sve radi svoj posao, kao i prilično dobra gluma u kojoj se ističe Rottiers kao anti-junak u frci, ali i Sabrina Ouazani kao njegova strastvena i etična žena. Štos je, međutim, u tome što Teyssier većinu štoseva ispuca negde do trećine, najkasnije do polovine filma, sve se nadajući da je sa time završio posao do kraja. Torilje gledljiv sve vreme, to bez daljnjeg, ali kako vreme odmiče zbog Teyssierove režije uglavnom na auto-pilotu pretvara se u običan i ni po čemu impozantan uradak, čak tezgu i time uspeva da izneveri očekivanja koja je sa jakom “udicom” podigao. Čak i kada ga gledamo kao izjavu protiv moderne poljoprivrede i uplitanja kapitalizma u istu, ta odrađenost nije neki naročiti saveznik. Šteta.

A Film a Week - Requiem for Mrs. J / Rekvijem za gospođu J

March 5, 2017, 12:00 am

≫ Next: T2 Trainspotting

≪ Previous: Toril / Bullpen

$

0

0

There are two kinds of fiction films from Eastern Europe, heavily relied on standard tropes, that are being deemed desired by big festivals. Basically, either we get a serious-as-death social realist drama about the perills of communism, capitalism, transition or war and its effect on Average Joe / Plain Jane and their family, or we get pretty much the same context, but seen throught the filter of irony, pitch-black and absurdist comedy. The question is: “Why should not we have both versions?” And with a dash of surrealism, too. Bojan Vuletić’s sophmore feature Requiem for Mrs J, which premiered in Berlinale’s Panorama Special, is something new, smart and emotionaly charged.

Our title heroine, Jelena (played with great devotion by iconic Serbian actress Mirjana Karanović), lives the daily life of depression. Her daily routine is mundane and empty, her flat in drab residential blocks of New Belgrade suburb is messy. She lives with her elderly mother-in-law (a wonderful, for the most of the time silent performance by the legend of Serbian cinema and theatre Mira Banjac) and her two daughters, grade-school age foul-mouth Koviljka (newcomer Danica Nedeljković) and twenty-something over-worked Ana (Jovana Gavrilović). Ana’s boyfriend Milanče (Vučić Perović) might not live there, but he is never too far away, especially when there is work that needs to be done.

Jelena was widowed almost a year ago and has no real reason to live. So she wants to make a statement with killing herself on her husband’s death anniversary. But before that, she needs to wrap up some ordinary things: to get her name carved next to her husband’s on their gravestone, to try to take out her life insurance money and to validate her health insurance (there is a reason for that, don’t worry), for which she needs some kind of paper from the company she worked for until recently. And since we are in Serbia, that kind of bureaucratic nonsense can get very tricky, absurd and even crazy.

Aside of actors, the strongest feature of Vuletić’s film is cinematography by Jelena Stanković. The pallette consisting mainly of muddy brownish-gray colours may be a bit expected in this kind of film, but the real power is in static master shots, beautifully composed and perfectly simmetrical. When the camera finally gets to move, usually in our heroine’s nighmarish daydreams, it speaks volumes, being at the same time poetic and making a strong statement.

Still, Requiem for Mrs J is an interesting piece of cinema, but not a perfect one. The first change of tone, from kitchen-sink drama to Kafka-esque style absurdist tragi-comedy was done perfectly, but Vuletić doesn’t want to end on that note. So he shifts the tone again in the final act, which leads to the ending that doesn’t quite work, but still has its charm in some details. Additional problem is Vuletić’s writing with occasional long lines of text, that is all fine and dandy when they are delivered by experienced actors like Boris Isaković and Srđan “Žika” Todorović who both have their small supporting parts, but they prove to be a problem for Jovana Gavrilović who over-acts the hell of the scene that should be the emotional center of the film.

Nevertheless, Requiem for Mrs J is a good film, and quite effective parable on everyday life in Serbia painted by poverty, disillusion and overwhelming bureaucracy. Even suicide does not seem like an easy way out. It might not even be possible.

T2 Trainspotting

March 6, 2017, 12:00 am

≫ Next: Flaskepost fra P / A Conspiracy of Faith

≪ Previous: A Film a Week - Requiem for Mrs. J / Rekvijem za gospođu J

$

0

0

krtika originalno objavljena na Monitoru

2017.

režija: Danny Boyle

scenario: John Hodge (prema romanima Trainspotting i Porno Irvinea Welsha)

uloge: Ewan McGregor, Ewen Bremner, Jonny Lee Miller, Robert Carlyle, Anjela Nedyalkova, Shirley Henderson, Kelly Macdonald

Mnogo toga se promeni za dvadesetak godina. Deca odrastaju, mode dolaze i prolaze, države nastaju i nestaju, muzika, filmovi, šta god. Kada zađemo u neke godine, naročito ako ništa naročito nismo postigli u životu, počinjemo sa maštarijama i idealizacijom kad smo bili mladi, lepi i vitki, pa se činilo da je ceo život pred nama. Pa makar i onda bili poslednji gubitnici, a igra zvana život bila nameštena na našu štetu. Tešimo se da to tada barem nismo znali. Nismo li?

Neke stvari ipak ostaju iste. Možda se Renton (McGregor) prvi put ukazuje sa srčanim udarom na onoj nebuloznoj traci za trčanje (metafora za “stalno jurim, a nigde ne stižem” kao moto odraslog i odgovornog života), ali on je još uvek najbistriji u ekipi i onaj sa makar zrnom šanse da ne završi na dnu. Sick Boy (Miller) je evoluirao u karijernog kriminalca, ali je još uvek daleko od prve lige. Spud (Bremmer) je pokušao da se izvuče, ali je i dalje narkoman na korak od samoubistva. A Begbie (Carlyle) je, pa, Begbie, stariji i zatvoren, ali jednako nasilan sociopata.

I Škotska se promenila, a sa njom i Edinbourgh, ali džentrifikacija nije stigla do lučkog predgrađa u kojem obitavaju naši junaci i u koje se Renton vraća nakon što je dvadeset godina proveo u Amsterdamu pod geslom “gde sam bio – nigde, šta sam radio – ništa”. Sada, nakon te dve dekade, imamo opet prilike da gledamo junake koji su nam pričali o Georgeu Bestu, Seanu Conneryju, Iggy Popu, heroinskoj ovisnosti i dangubljenju, samo su oni stariji, potrošeniji, umorniji. Jednako su nesnađeni i izigrani od strane društva, ali ono što je simpatično u mladosti postaje pomalo otužno kada se zađe u srednje godine.

Novi Trainspotting je, dakle, tu, ali je žestoko nostalgičan. Nije to opet onaj generacijski film, mada ima istu epizodičnu strukturu i na prethodnika se na svakom koraku i u svakom aspektu referira, od Underworldove numere Born Slippy do makar prvog udara bubnja na Iggy Popovoj himni Lust for Lifešto se tiče muzike, ili čak istih ikoničkih mesta iz originala na kojima se naši junaci prisećaju svojih mladalačkih avantura. Novi Trainspotting govori pre svega o protoku vremena, onako kako vreme obično teče, na našu štetu, tako da se jedino pamte stara zameranja, dok se žvaću iste priče i sanjaju isti snovi bez realnih šansi da se oni ikada ostvare.

Nominalno, Renton, Sick Boy i Begbie su postali Mark, Simon i Francis, Spud je ostao Spud, i film se više bavi promenama na njima i oko njih nego njihovim novim avanturama, drogiranjem i akcijama da zeznu svet koji je zeznuo njih (mada ima i svega toga). I taj razvoj likova iz pera Irvinea Welsha kroz scenario Johna Hodgea i poslovično brzu, sprintersku režiju Dannyja Boylea je ovde ključan. Mark i Simon su krenuli različitim putevima, makar pokušali, ali su se našli na istom mestu u nebranom grožđu, premladi da odustanu, a prestari da nešto preokrenu. Spud je dobio ljudsku dimenziju kroz žalost propuštenim šansama i sjebanim životom i pokušaj da to makar zabeleži. Begbie je od tragikomičnog anti-heroja postao svojevrsni bau-bau kojeg je Boyle pokušao da brzinski i tek pred kraj očoveči, ali tako je to sa sociopatskim ličnostima. Gail (Henderson) i Debbie (Macdonald) su prisutne makar u kratkim epizodama, ali je zato ženski deo ekipe pojačan sa Veronikom (Nedyalkova), bugarskom emigrantkinjom / devojkom za zabavu koja će balansirati između Simona i Marka.

  Zaplet preskačem namerno. Struktura je epizodična, ali radnja teče glatko i T2će svoje verne gledaoce izvozati kroz prošlost i sadašnjost i usput dobro zabaviti, ali i naterati da promislimo. Naravno, tu je i novi “choose life” monolog posvećen ovisnostima i nepodopštinama novog doba, društvenim medijima, novim tehnologijama i poput drogiranja neodgovornom ponašanju u tom savremenom kontekstu. Međutim, za razliku od prethodnika, T2je prilično apolitičan i stanja u društvu se hvata tek površno, češće otvarajući teme i nabacujući ideje, nego ih razrađujući.

Istini za volju, ni originalni Trainspotting nije bio apsolutno savršen film, pre svega iz razloga tonalne nekonzistentnosti zbog pokušaja da istovremeno bude i angažirani i generacijski film, ali se kroz vreme solidno održao upravo zbog svojih opservacija o fenomenu “Cool Britanije” koja se tada rađala i o tome da će i taj politički projekat imati svoje žrtve, one bez šansi ostavljene da propadaju na društvenoj margini. T2 propušta priliku da se detaljnije pozabavi sa time šta je od toga ostalo tih famoznih dvadeset godina kasnije. Razlog za to može biti i prosta činjenica da film dolazi deset godina kasnije nego što to predviđa roman-nastavak, pa se u toj situaciji Hodge i Boyle nisu snašli ili su se prosto fokusirali na druge stvari.

Na kraju krajeva, T2 se bavi univerzalnijim stvarima od socijalnih prilika u jednoj zemlji i jednom gradu. Bavi se starenjem, tapkanjem u mestu i kako se to u filmu lepo kaže “turizmom u vlastitoj prošlosti” kao poslednjim utočištem očajnika i gubitnika. I kao takav je ne samo legitiman, nego i veoma dobar nastavak dostojan originala.

Flaskepost fra P / A Conspiracy of Faith

March 7, 2017, 12:00 am

≫ Next: Safari

≪ Previous: T2 Trainspotting

$

0

0

2016.

režija: Hans Petter Moland

scenario: Nikolaj Arcel (prema konceptu Mikkela Norgaarda i romanu Jussija Adler-Olsena)

uloge: Nikolaj Lie Kaas, Fares Fares, Pal Sverre Hagen, Amanda Collin, Soren Pilmark, Jakob Oftebro, Johanne Louise Schmidt

Dobro su se skandinavski trileri i ovoliko održali na filmu: zov televizije je sve primamljiviji kako vreme prolazi, a i nekako je televizija pogodnija za ekranizaciju književnog štanca prisutnog već nekoliko decenija. Vreme je ipak prošlo, filmska publika je zahtevnija od televizijske i “anything goes” nije opcija. Poslednji pokušaji postaju sve beskrvniji, štedljivi u ideji više nego u produkcionim vrednostima. Dok trileri i njihovi autori traže uhlebljenje na televiziji, novi žanrovi poput filmova katastrofe i horora se javljaju kao bioskopska opcija.

Pokušaj da se ta televizijska logika ograničenih produkcionih vrednosti uz koncept prebaci na film u obliku danskog serijala o Odeljenju Q koje se bavi nerešenim slučajevima iz prošlosti delimično je uspela. Prve dve ekranizacije romana Jussija Adler-Olsena finansijski su prošle savršeno, a Fasandraeberne je čak generalno gledano sasvim dobar film. Ulozi za treći nastavak Flaskepost fra Psu čak podignuti: budžet od oko 5 miliona dolara, raširen koprodukcioni potencijal i tržište, novi reditelj, norvežanin Hans Petter Moland odgovoran za jedan od poslednjih bljeskova skandinavskog trilera sa crnohumornim Kraftidioten i Pal Sverre Hagen (Kon-Tiki) kao izbor za negativca uz već uhodanu ekipu policajaca. I pored toga, Flaskepost fra P je korak unazad.

Jedan od razloga je štancerska i petparačka (i to ne u smislu kulta) priroda knjige u kojoj je ono neverovatno važnije od motivacije, pa čak po cenu da to ispadne smešno. Ne samo da scenario (koji potpisuje regularni scenarista Nikolaj Arcel) ne radi, nego ne radi skoro ništa. Dinamika među likovima je nikakva (manjkava je i u najsvetlijim trenucima franšize) a Morck (Lie Kaas) je ovde doveden na rub karikature, ponekad i prebačen preko. Njegova interakcija sa šefom Marcusom (Pilmark) i kolegama je mumljava, dok se sa partnerom Saidom (Fares) kontinualno raspravlja o (be)smislu vere.

Postavka sa starim slučajevima otmice dece u čiji se modus sadašnja operacija suviše zgodno uklapa je blesava i naivna i očito namenjena gledaocima sa poremećajem pažnje kojima će jedino psihopata koji ubija decu jedini pritegnuti pažnju. Priča nerazrađena, psihopatina motivacija upitna (ne zbog toga što je psihopata, već zbog toga što se za to traži opravdanje u traumama iz detinjstva), postupci slučajni, toliko da blesavi ispadaju i panduri i on, a naročito glumac Pal Sverre Hagen koji ga igra kako zna i ume, najčešće u čudu. Krajnji rezultat je bliži razvučenoj epizodi neke američke mutave serije tipa Criminal Minds, nego filmu o serijskom ubici, pa makar televizijskom.

Imajući priču i scenario kakav već ima, Moland pokušava da se pokrije čistom kinetičnošću i oslanjanjem na akciju. To ima smisla u nekim razduženim sekvencama gde reditelj vešto gradi napetost, ali se u većini slučajeva svodi na po nekoliko atraktivnih kadrova, recimo iz helikoptera, nek’ se vidi raskoš, pre nego što se vrati na tragove školskog, korektnog, ali neimpozantnog odšljakavanja posla.

Fanovi serijala će Flaskepost fra P pogledati i bez moje preporuke, tako da s te strane nemam brige. Oni koji se nisu do sada uključili, iskreno govoreći, zapravo i ne moraju, naročito na trećem i svakako ne najboljem nastavku. Dodatni razlog za oklevanje je i to da je po prvi put jedna od ekranizacija knjiga o Q Odeljenju podbacila u zaradi na domaćem tržištu, pa se za nastavak ne zna ni ko će ga raditi, ni kada, pa ni to hoće li ga uopšte biti.

Safari

March 8, 2017, 12:00 am

≫ Next: Dnevnik mašinovođe / Train Driver’s Diary

≪ Previous: Flaskepost fra P / A Conspiracy of Faith

$

0

0

2016.

režija: Urlich Seidl

scenario: Urlich Seidl, Veronika Franz

Prošli put kada je Seidl lovio čudake za svoju kolekciju o austrijskim podrumima, pored nacista i fetišara, uspeo je da uhvati i par lovaca čiji je podrum vrveo od jeftinih afričkih maski i glavatih trofeja rogate divljači. Kako bi nacisti bili suviše veliki zicer koji bi vukao ka aktivizmu, a fetišari takođe zicer koji lako može završiti na terenu lascivne provokacije, Seidl se za svoj novi film, spiritualni nastavak prethodnika, opredelio baš za lovce. U njihovom “prirodnom okruženju”, na safari-ranču u Namibiji, u uniformama i sa snajperskim puškama.

Oni manje iskusni će se možda ograđivati pričama o etici, lovačkoj časti i poštovanju, o izazovu, sportu i dobroj borbi u kojem “lovački pozdrav” i “lovačko hvala” znače više od fakta da je neka životinja platila glavom za ljudsku zabavu. Pričaće se o puškama i kalibrima, koje zveri bi neko lovio, a koje ne bi, što iz poštovanja (čitaj diskriminacije), što iz manjka iskustva.

Međutim, cinizam fakata je neumoljiv: impala košta toliko, gnu toliko, bradavičasta svinja toliko, lav toliko. Zakon brojki govori i da lovni turisti, debele Švabe koje se pre odlaska u lov mažu kremom za sunčanje, za nekoliko dana potroše novca koliko bi “obični” turisti potrošili za nekoliko meseci. Kako to kolonijalno gordo zvuči! Kao i tautološka iskrenost vlasnika ranča koji kaže, parafraziram: “Kažu nam da mi ubijamo životinje. Ja im odgovaram ‘pa da.’”.

Ono što upada u oči su savršeno namešteni, simetrični kadrovi. Kada lovci sede u foteljama okruženi trofejima i sa žarom i iskrenošću govore direktno u kameru, stiče se utisak da su oni ovde zapravo autorova lovina i trofeji. Dok se za sam proces lova može reći da je prikazan verodostojno, sa sve čekanjem i taktiziranjem, pucanjem i traganjem za pogođenom životinjom, ono što sledi je takođe namešteno: pozicioniranje lešine i naslikavanje lovačke družine oko nje.

Nakon toga, Seidl zna promeniti ton i uputiti se u naturalističko promatranje epiloga situacije: tovarenja na kamion, deranja kože, obezglavljivanja i čerečenja, pečenja mesa i gozbe ređe za lovce, a češće za zaposlenike ranča. Možemo se tešiti da će makar nusprodukti lova biti iskorišteni od strane onih kojima su oni potrebniji.

Problemčić sa Safarijem leži u neizbežnosti poređenja sa prethodnikom. Hladna estetika, “matter of fact” stav i “deadpan” humor nastao iz simulacije objektivnosti su tu. Međutim, austrijski podrumi nude širi spektar tema i fenomena nego turistički safari i lov u Africi. Jer u procesu se jedino mogu menjati životinje i Seidl tu diže uloge od antilopa i svinja do zebre i čak žirafe. Što je veća životinja, intenzivniji je i efekat njene nepotrebne smrti, ali i osećaj pobede kod njenih ubica. Ali i pored toga Safarisasvim dobro radi kao prokazivanje svesti u kojima te neka količina love može od ubice učiniti sportistom.

Dnevnik mašinovođe / Train Driver’s Diary

March 9, 2017, 12:00 am

≫ Next: Under the Shadow

≪ Previous: Safari

$

0

0

2016.

scenario i režija: Miloš Radović

uloge: Lazar Ristovski, Petar Korać, Pavle Erić, Mirjana Karanović, Jasna Đuričić, Mladen Nelević, Nina Janković

Dnevnik mašinovođe, novi film Miloša Radovića, najpoznatijeg po radu na televizijskoj seriji Otvorena vrata, a na filmu po dva zanimljiva, ali nedovoljno primećena naslova Mali svet i Pad u raj, jako zavisi od ugla gledanja. Autor je izuzetno pošten, pa nam odmah na početku daje ključ u naraciji protagoniste, mašinovođe Ilije (Ristovski) u kojoj on govori kako je odgovoran za na desetine smrti, ali nije kriv, samo je radio svoj posao. Ton je, dakle, melanholičan, gorko-sladak i više od svega nadrealan, pa je tumačenje u realističkom ključu potpuno besmisleno.

Dobrodošli u svet železničara koji žive u depoima i napuštenim vagonima, pričaju o gaženju kao o “skidanju mraka”, viđaju duhove svojih najmilijih koji su poginuli na pruzi koja, pak, figurira kao smisao života i večitog pokreta. U tom paralelnom svetu nalik na onaj iz filmova Akija Kaurismakija i njegovom srazu sa onim realnim naći će se i dovoljno bizarnosti, poput nekažnjenog izbijanja teretne kompozicije iz šina, nagovaranja na samoubistvo na tačno određen način i u tačno određeno vreme ili bizarnih pogibija, ali i dovoljno topline i duše, čak i socijalnog angažmana.

Uostalom, kome nije jasno odmah, biće mu nakon uvodnog dela u kojem pratimo dve priče, jednu o Ilijinoj samotnoj egzistenciji, a drugu o malom siročetu Simi (Erić). Ako i progutamo život pored pruge kao za srpski film očekivani soc-realizam, sirotište je suviše stilizirano i “gothic”, nimalo nalik na one bezlično-propale bedne zgrade. Priče će se, naravno, spojiti, Ilija će Simu uzeti pod svoje, a dečak će izrasti u momka (Korać) koji će više od svega želeti da postane mašinovođa, na protivljenje svog “oca” i mentora poučenog svojim traumatičnim iskustvima. Opet, u tom nadrealnom svetu, sukob između oca i sina o tome ko gospodari sinovljevom sudbinom čini se realnijim i univerzalnijim nego ikad.

Osim nadrealističkog, crnohumornog, ali humanog ključa iz kojeg Radović ne iskače nikad, premda povremeno preteruje sa “off” momentima i njegovog prihvatanja, film dosta zavisi i od izvedbe, režijskih rešenja i izbora glumaca. Lazar Ristovski je igrao u većini Radovićevih filmova i sa rediteljem lako nalazi zajednički jezik koji, uzgred, po tonu ne odstupa puno od većine onoga što je Ristovski producirao kroz svoju produkcijsku kuću Zillion i od onoga što je glumac pokušao da režira na svojim autorskim izletima. Radović je ipak kao autor u prednosti, a Ristovskom godi što se nalazi na poznatom terenu.

Ostatak glumačkog ansambla se uklapa u generalni ton. Dok Pavle Erić ima klasičnu dečiju ulogu, Petar Korać kad god ima prilike prati signale koje mu Ristovski daje i snalazi se. Kada je sam u scenama, međutim, povremeno dolazi do afektiranja. Jasna Đuričić i Mladen Nelević su praktično deo scenografije i rekvizite kao Ilijine komšije, Nina Janković uspeva da dočara nešto zavodljive eteričnosti kao Ilijina mrtva i nikad prežaljena ljubav Danica, a dosta inspirativnu ulogu ima i Mirjana Karanović kao žena sa kojom Ilija održava platonsku vezu.

Ugodno snimljen u toplim tonovima, atraktivno postavljene scenografije i sa blesavo-veselom muzikom koju potpisuje hrvatski pisac Mate Matišić, Dnevnik mašinovođe je izuzetno simpatičan film. Jedan od onih koje smo nekada imali, koji neće ostaviti dubljeg traga u domaćoj kinematografiji, a kamo li u nekom širem kontekstu, ali koji će uvek biti pozitivno gledalačko iskustvo.

---

Under the Shadow

March 10, 2017, 12:00 am

≫ Next: The Party

≪ Previous: Dnevnik mašinovođe / Train Driver’s Diary

$

0

0

kritika originalno objavljena na Monitoru

2016.

scenario i režija: Babak Anvari

uloge: Narges Rashidi, Avin Manshadi, Bobby Naderi

Horor u Under the Shadow, dugometražnom filmskom prvencu britansko-iranskog autora Babaka Anvarija, dolazi iz više pravaca i prisutan je na više nivoa. Na nivou teksta imamo klasičnu islamsku varijantu zvanu “djin”, zloduha koji dolazi na krilima vetra i opseda svoje žrtve koje odvodi u ludilo i uništenje. Uz to imamo i dva pod-tekstualna nivoa, socijalni i psihološki, što će reći odjeke Islamske revolucije u Iranu 1979. godine, Iračko-iranski rat koji je usledio i eskalirao u zasipanje prestonica dveju zemalja balističkim raketama, novonastali podređeni položaj žene u skladu sa tradicijom nakon “amoralnih starih vremena” šaha Reze i konačno izolaciju majke i kćeri u stanu i neizbežni sukob između njih dve.

Našu junakinju Shideh (Rashidi) upoznajemo tokom posete univerzitetu na kojem je pre Revolucije studirala medicinu, ali je nije završila zbog spleta privatnih i političkih okolnosti. Sada želi da se vrati, ali sa prošlošću levičarske aktivistkinje (i verovatno ateistkinje ili makar sekularistkinje) to joj više nije moguće. Tako nezadovoljna se vraća porodičnom životu, ilegalnom gledanju video-kaseta sa vežbama Jane Fonde (ne samo da je zapadnjačka moda zabranjena, čak je i tehnologija ilegalna), servisiranju pomalo razmažene kćeri Dorse (Manshadi) i prepirkama sa mužem, doktorom Irajem (Bobby Naderi) koje ne prestaje čak ni kada ga pošalju na prvu liniju fronta odakle se javlja telefonom sa zdravorazumskim, ali patronizirajućim savetima da se njih dve sklone kod njegove familije na selo jer se očekuje pojačavanje raketnih napada na Teheran. On insistira, ona odbija i oboje ih treba razumeti, ona je suviše ponosna, a on, ma kako se trudio da bude moderan i liberalan, ipak ostaje povlašteni muškarac koji će u pravom trenutku odigrati tu kartu.

Prava nevolja će, međutim, tek uslediti kada Dorsa počne govoriti o djinu na kojeg ju je upozorio nemi sused koji komunicira samo s njom. Shideh to otpisuje kao sujeverje, ali u kombinaciji sa nestankom kćerine lutke za koju je ona posebno vezana, majčine kasete, kćerine neobjašnjivo povišene temperature i majčine ključajuće nervoze, situacija postaje sve ozbiljnija. Prvo kćerka “vidi” prikaze i komunicira sa njima, onda majka gubi san, postaje iritabilna i oseća se ugrožena na svakom koraku sve do crescenda nasilja i jurnjave.

Sa jedne strane, kao osnovu imamo Polanskog i njegovu “stambenu trilogiju” i gomilu očekivanih horor “tropa” sa kojima nas Anvari zadirkuje, od nestanka stvari, preko lutke do dvoje dece, jednog cendravog i drugog sablasnog, sa kojima žonglira i koje znalački “pakira” u horor koji puca od atmosfere i tek povremeno iskače u savršeno tempirane “jump scare” momente. Sa druge, osećamo realnu, ne-horor pretnju od rata, zračnih uzbuna posle kojih slede silasci u podrum (ex-yu publici vrlo dobro poznata rutina iz ratova 90-ih), potencijalno “nosatih” neznanaca i suseda, pa čak imamo susres sa zloglasnim Čuvarima Revolucije koji će dezorijentiranu Shideh pokupiti na cesti noću pošto je ona izašla bez pokrivala za glavu u trenutku panike. To što se zgrada rapidno prazni, bogati tradicionalisti odlaze na selo, a prijazni liberali kod sina u Pariz, takođe ne doprinosi osećaju sigurnosti i normalnosti kod naše junakinje i njene kćeri.

Under the Shadow se pojavio na Sundance Festivalu prošle godine i instantno osvojio publiku i kritiku. Poređenja sa Babadookomsu bila neobična, uzevši u obzir odnos racionalnog i iracionalnog i trenje u porodičnoj situaciji, ali ona uglavnom idu na stranu ove britansko-iranske koprodukcije snimljene, zgodno, u Jordanu. Reč je tu o slojevitosti i izrazito snažnoj simboličkoj ravni, perfektnom građenju atmosfere i pretnje iznutra i izvana. Obratite pažnju na sveprisutne zvuke vetra, udaljenih detonacija, šumove iz drugih prostorija, kao i savršeno preciznu kameru sa savršeno opravdanim oštrim pokretima i švenkovima. Takođe, ne treba zaboraviti ni sjajno doziranu i vođenu glumu, te vrlo pažljivo napisan dijalog koji u svakom trenutku otkriva taman onoliko koliko treba.

Anvari očito vrlo dobro zna o čemu govori i iz filma se da naslutiti da je, ako ne Revoluciju, onda sigurno ratne godine i represiju koja je usledila doživeo ili makar video svojim očima. To nam govori da je pred nama pošten autor. Sa druge strane, preplitanje stvarnosti i fikcije, prirodnog i natprirodnog, poigravanje sa percepcijom i emocijama i efekat koji gađa i pogađa svedoče o tome da je on izuzetno sposoban autor čiji dalji rad vredi pratiti. Under the Shadow je impresivan filmski debi i jedan od najboljih horora u poslednje vreme.

The Party

March 11, 2017, 12:00 am

≫ Next: A Film a Week - Afterparty / Afterparti

≪ Previous: Under the Shadow

$

0

0

2017.

scenario i režija: Sally Potter

uloge: Kristin Scott Thomas, Patricia Clarkson, Timothy Spall, Bruno Ganz, Cherry Jones, Emily Mortimer, Cillian Murphy

Već od same pretpostavke The Party je film koji obećava zabavu i ljubav na prvi pogled svakom gledaocu koji u sebi gaji makar zrnce cinizma i nepoverenja u ljudsku vrstu. Prvo, traje samo 71 minut, pa nema izgovora da ga se ne pogleda od početka do kraja. Drugo, crno-bela fotografija je izvrsna i apsolutno je uživanje gledati pokrete kamere. Treće, film je sveden na jednu kuću sa dvorištem i sedam likova, uglavnom intelektualaca koji se sve vreme svađaju i prepiru o svojim željama, uspesima i svetonazorima.

 Sally Potter, inače poznata po slabo komunikativnim, izuzetno umetnički nastrojenim filmovima, ovde je uspela da napravi oštar, bespoštedan presek današnje Velike Britanije i njenih političkih tokova, ali i da napravi jedan izuzetno prijemčiv film, kako u smislu festivala (premijera u glavnom programu Berlinala), tako i sa priličnim komercijalnim mogućnostima. The Party jednostavno pogađa vremenski okvir i žicu, a opet je dovoljno bogate teksture da nije za jednokratnu upotrebu, niti podilazi publici simplifikacijom.

Naslovna zabava je okupljanje nekoliko prijatelja u kući kod Janet (Scott Thomas) i njenog muža Billa (Spall) radi proslavljanja njenog životnog dostignuća: izbora za ministarku zdravlja u vladi u senci. Imajući u vidu ko je na vlasti u Velikoj Britaniji i kako je prošla pizdarija zvana Brexit referendum, te u kakvom je stanju opozicija, Janet ne gaji neke velike iluzije o operacionalizaciji uspeha, ali ga shvata kao potvrdu za svoj dosadašnji predani rad i lični integritet. Bill je od starta u sasvim drugom filmu, premda nam je iz konteksta jasno da Janet ne bi napredovala bez njegove podrške, ali on se osamio, sedi za gramofonom, pušta ploče i naliva se alkoholom, dok Janet sve vreme zvoni telefon sa porukama od kurtoaznih čestitki do izjava ljubavi od strane, pretpostavljamo, njoj poznate osobe. Jako je važno reći da Janet, iako se smatra feministkinjom, nije nimalo gadljiva na to da se pokaže i u kuhinji.

Gosti pristižu. Prva je njena prijateljica April (Clarkson) koja joj pruža najglasniju podršku, raduje se njenom uspehu i ohrabruje je da smoždi sve pred sobom. Ona dolazi u pratnji svog “budućeg bivšeg” muža Gottfrieda (Ganz), “life coacha” neke vrste koji na svaku provokaciju odgovara “fortune cookie” filozofijom i otrcanim aforizmima, propagirajući pozitivnost po svaku cenu da bi ga April promptno ukorila i ućutkala. Tu je, zatim, lezbejski par koji čine stara feministkinja Martha (Jones) i njena ne-akademski nastrojena partnerka Jinny (Mortimer) koja je upravo saznala da nosi trojke. Ekipu zaokružuje tip koji očito ne pripada tom profesorsko-feminističkom društvu, prezgodni i prebogati mladi finansijski mešetar Tom (Murphy) čija je jedina poveznica sa Janet trenutno odsutna njegova žena Marianne, Janetina asistentkinja koja kasni. Tom se pojavljuje sa mnogo kokaina i pištoljem, stalno trči u kupatilo, radi na svojoj “toaleti” i proverava oružje. Čehovljevski, zar ne?

 Ostaje nam da vidimo hoće li pištolj opaliti na ekranu ili van njega, ali situacija je svejedno napeta i čudna, pa decentno zamišljena zabava ne klizi polako u pičvajz već od starta iskače iz šina. Prvo, Jinnina prijava može zaseniti zabavu, a Martha nije baš toliko oduševljena svođenjem svoje partnerke na telesnu funkciju. A dotle tihi (ako se izuzme muzika) i povučeni Bill ima dve vesti koje će svima pokvariti zabavu.

Slažem se, postavka stvari prilično podseća na teatar, na komediju koja izmenjuje farsu i satiru, a i replike su često jake i citatne, kao da se likovi obraćaju direktno publici, a ne jedni drugima. Takav ugođaj se korenito prepravlja izuzetno kinetičnom kamerom Alekseja Rodionova i brzim smenama krupnih i, koliko se da, širokih kadrova na čemu insistira autorica i u čemu ima veliku pomoć montažera Emilie Orsini i Andersa Refna. Jaka strana filma su i glumci, neki u svom tipu, neki potpuno kontra njega, sve sami britanski prvoligaši na filmu i u teatru, i, što je posebno važno, svesni razlika između dva medija. U filmu koji se toliko oslanja na glumačku interakciju, tajming je sve i ansambl je apsolutno na visini zadatka.

Od takvog scenarija Sally Potter punog referenci i zajedljivih bombica najviše profitira Patricia Clarkson čija je April možda ne najzanimljiviji lik, ali je svakako najciničnija i najotrovnija osoba u prostoriji, pa glumica ima priliku da zablista. Replika “Zagolicaj aroma-terapeuta i dobićeš nacistu” bi možda bila uvredljiva da Nemca Gottfrieda igra bilo ko drugi osim Bruna Ganza, ali, ma kako ovde kontra svog agresivnog tipa, on ostaje upamćen po portretu Hitlera. Takođe, “Ti si prvoklasna lezbejka i drugorazredni mislilac” upućena Marthi može ući u anale filmskih uvreda i verujem da je deo gledališta izašao sa projekcije planirajući da je upotrebi u konverzaciji.

 Međutim, The Party nije samo najbolji i najefektniji film svađe od Carnage naovamo, nego se ispod površine krije oštra opservacija fenomena koji nisu ograničeni samo na britanski kontekst. To je više od filma o salonskoj levici u svoj svojoj pravedničkoj nemoći pred svetom za koji ti napredni buržuji nominalno saosećaju, a zapravo o njemu nemaju pojma. To je film o srazu visokih ideala i niskih strasti. Jalovost nikada nije bila smešnija nego u ovih sat i nešto vremena.

A Film a Week - Afterparty / Afterparti

March 12, 2017, 12:00 am

≫ Next: Silence

≪ Previous: The Party

$

0

0

In his interview regarding the film’s world premiere at Belgrade International Film Festival, Afterparty writer-director Luka Bursać made a point that he was not criticizing social tendencies among the youth in Serbia particularly through the prism of Belgrade clubbing scene, but merely noting them. It sounds so smart and neutral, but it is also impossible. Usually, filmmaking is not a sociological research that can note something in an objective way, filmmakers have to have a standpoint, and try to point their views out the best way they can.

The choice to open the film with the archive material of building of New Belgrade, one of the biggest 20^th century newly founded settlements in the world, is a filmaker’s decision. The choice of main characters, a bartender / wannabe-actor Mare (Rade Ćosić), his next-door neighbour/ part-time love interest Tića (Jana Milosavljević) and his drug-dealing bouncer buddy Stefan “Chinese” (Nikola Šurbanović), that all live in the same block and work at the same nightclub is also a filmmaker’s decision. The choice of surroundings, drab gray buildings, lazy days and heated-up nights is also a filmmaker’s decision. The choice of music, bad techno, bad hip-hop and Serbian special called “turbo folk”, is also a filmmaker’s decision. The choice of clothing for both male and female characters and extras is also a filmmaker’s decision. The choice of finishing the film with blending images of the “old New Belgrade” and contemporary clubbing scene and nail the point with a pseudo-existential pseudo-philosophical quote about going places and getting there taken form a “turbo-folk” song is a filmmaker’s decision.

It should carry some weight as a standpoint. And it would in the hands of a more skilled director. But here, all of the decisions and choices seem just random, disjointed, futile or just plain weird, attempting and failing to shock for its own sake. Sometimes the whole thing is offensive, cringe-worthy and completely uncalled for.

Unlike much of the contemporary Serbian cinema, Afterparty has no visible problem with its production value. The film actually seems more expensive than it probably was, with its clubbing scenes with a bunch of extras and copyright-protected music. However, almost every theme party in the club looks and sounds pretty much the same, just like some Serbian trash music video clip, but that can also be a comment of sorts. What gets lost in there is the character of the club owner Gagi, played by usually terrific Dragan Jovanovićwho is kinda boorish, but neither intimidating (as a character like that should be) nor funny (as the actor’s persona usually is), and, well, not even seen clearly because of the dimmed lights.

What the film lacks is the basic idea what to do outside of the club. We have some outlines of the story about Mare, his acting career, his on-again-off-again hooking up with Tića and his parents played by mismatched duo of late 80’s TV actors Slobodan Beštić and Lidija Vukićević, which is one of the rare touches of inspiration, sadly not developed into something more meaningful. We know a little bit about Chinese, his business and his family situation and sometimes we even see another of their buddies called Wig (Vladimir Gvojić) who is a comic relief of sorts. But it goes nowhere and takes a lot of time to get there. The payoff and its pseudo-funny punchline in the end is too weak and not worth the bother to see the whole film.

Instead, we get a casual bashing of another Serbian film, Stevan Filipović’sSkinning completely out of the blue, a casino robbery without any sort of explanation, some forced politically incorrect humour, a really bad porn moment and a fine share of wtf moments. How come an actor cannot tell the difference between a globally popular TV series and its bad gay porn parody just by its title? How come the producers of the same gay porn offer him a girl for a test shooting? Why does every apartment look exactly the same with the same outdated furniture? Why does a Spanish tourist speak English with a heavy Balkans accent? We could let any one or two of those things slide, but the sheer amount of them makes the case against the film.

Even if we dismiss all of that simply as Bursać’s weird sense of humour, there are some undertones of misogyny that cannot be overlooked. Up until one particularly disturbing scene, Afterparty can go under the radar as a misjudged, undercooked, weak mixture of “New Belgrade depression movies” from the beginning of millennium and movies about over-sexed aimless youth a la Clip. After that, it can be seen just as a vile little film. Sometimes not taking stand is simply not an option. And not trying to tell anything can be considered talking trash. Unlike his brave and prvocative diptich social realist drama / science fiction debut Blackness (Tmina, 2013), Afterparty is a huge miss.

Silence

March 13, 2017, 1:00 am

≫ Next: Paradise / Raj

≪ Previous: A Film a Week - Afterparty / Afterparti

$

0

0

kritika originalno objavljena na Monitoru

2016.

režija: Martin Scorsese

scenario: Jay Cocks, Martin Scorsese (po romanu Shusako Endoa)

uloge: Andrew Garfield, Adam Driver, Liam Neeson, Ciaran Hinds, Issei Ogata, Tadanobu Asano, Yosuke Kubozuka

Moram priznati da se, u trenutku kada se beogradski FEST završava specijalnom projekcijom filma Silence jednog od najvećih filmskih autora ikada Martina Scorsesea, suočavam sa prokletstvom praznog papira. Znajući istorijat ove kompleksne produkcije zamišljene kao “grande opus”, veliki lični projekat ili poslednji nastavak tzv. teološke trilogije (zajedno sa The Last Temptation of Christ i Kundun), a naročito vreme proteklo od akvizicije autorskih prava na roman (1988. godine) do početka snimanja filma, pada mi na pamet da se veliki autor suočavao sa sličnim problemom. Doduše, sa mnogo većim ulozima: moja malenkost će se zadovoljiti poštenim i informativnim kritičkim tekstom, a Scorseseu je ovo možda testamentarni film.

Reč je o ekranizaciji romana Shusako Endoa objavljenog 1966. godine koji je već doživeo japansku ekranizaciju 70-ih godina prošlog stoleća. Knjiga i film tematiziraju događaje iz prve polovine XVII stoleća, odnosno progon japanskih kršćana i jezuitskim misionara uglavnom iz Potugala u toku Šogunata. Istorijski kontekst je jasan: prvi pokušaji uspostave misija i pokrštavanja stanovništva su prošli čak suviše dobro, ali su se japanski moćnici zabrinuli zbog propagande zapadnjačkih uticaja koji bi mogli dovesti do toga da Japan padne u kolonijalni položaj, pa je koncem XVI stoleća hrišćanstvo zabranjeno, a sveštenici, misionari i vernici su sistematski proganjani i sadistički ubijani. Određene izolirane zajednice su se održale uprkos tome, prakticirajući izmenjenu verziju vere sa rudimentarnim ikonama i manje sakramenata. Japan se, naravno, ponovo otvorio za zapadne uticaje, među njima i hrišćanstvo, sredinom XIX veka, misije su ponovo uspostavljene, ali pod strogom kontrolom državne vlasti.

Radnja romana i filma prati potragu dvojice portugalskih jezuita Rodriguesa (Garfield) i Garupea (Driver) za njihovim mentorom i učiteljem Ferreirom koji je nestao u progonima. Glasine koje su došle do šefa misije u Macau, Valignana (Hinds) govore o tome da se Ferreira odrekao Boga i da sada živi kao Japanac sa ženom i sinom. Rodrigues i Garupe ne veruju glasinama, pa se upućuju na misiju da ga pronađu ili makar saznaju istinu o njegovoj sudbini.

Kada se pomoću krijumčara Kichijira (Kubozuka) konačno domognu japanskog tla, zatiču košmarno stanje. Vernici su ugroženi i pod stalnom pretnjom samuraja Inouea (Ogata) kojeg zovu Inkvizitor, ali im takođe očajnički treba duhovno vođstvo. Usled okolnosti, njih dvojica se razdvajaju, a Rodrigues potragu nastavlja sam, što će ga dovesti do zarobljeništva gde će Inkvizitor vršiti pritisak na njega tako što će mukama podvrgavati njegovu pastvu. Jednom kada konačno vidi Ferreiru (Neeson) i potvrdi glasine, njegova percepcija vere i Boga će se promeniti.

Bez sumnje, Silence je divno snimljen i u pojedinačnim scenama vešto režiran film, uprkos tome da nije sniman na originalnim lokacijama, nego na Tajvanu, pa su prizorišta ograničena na plaže, planine, šume, dvorišta i uske zatvorene prostorije. Scorsese majstorski alterira klaustrofobiju i agorafobiju kao dominantna osećanja i to podvlači impozantnom zvučnom shemom sačinjenom od huka vetra i okeana, žamora i vriskova. Ritmično i meditativno, Scorsese izmenjuje poetične pasaže sa naturalističkim, insistirajući na težini iskušenja i čežnji za mirom.

Međutim, problemi počinju sa pričom koja je suviše tanka i linearna da bi držala pažnju u epskom formatu od 160 minuta. Scorsese tu i tamo postavlja filozofska pitanja prave vere i ispravnog hiršćanskog postupanja, odnosno moralne dileme između dogmatskog, odnosno deklarativnog, i pravog hrišćanstva koje možda podrazumeva odricanje od vere na rečima, ali u svrhu spasavanja života nevinih. Međutim, češće smo svedoci prilično teškorukaške simbolike koja kulminira u sceni u kojoj Rodrigues samog sebe vidi kao Hrista, kao i u scenama u kojima se Kichijiro opetovano odriče Boga da bi sačuvao život, pa kasnije moli za ispoved i oprost koje imaju mnogo manje smisla nakon simboličkog poentiranja sa 300 srebrnjaka. Takođe, Scorseseu treba skoro sat vremena da bi išta od filozofskih i teoloških pitanja uopšte pokrenuo, što uvod filma čini prilično dosadnim.

U konačnici, takav pristup ždere i likove i glumce koji ih igraju. Andrew Garfield je još i najbolje prošao sa Rodriguesom koji je u središtu zbivanja i koji sam prolazi kroz teške moralne dileme. Smirujuća aura oko Adama Drivera nije u skladu sa oštrim konturama kojima je Garupe ocrtan kao dogmatik na liniji biblijskih mučenika. Liam Neeson je praktično potrošen jer njegov Ferreira nema dovoljno prostora da se razvije kao lik, iako je potencijalno zanimljiviji čak i od Rodriguesa. Opet, internacionalni glumci su bolje prošli nego japanski, u Inkvizitoru ne vidimo ništa ljudsko, što je valjda i zamisao, ali ga i tretman u scenariju i Ogatina gluma okreću u pravcu karikature, dok je Kichijiro više nalik na jadnu seosku budalu nego na čoveka koji se nalazi u ozbiljnom moralnom i egzistencijalnom problemu i koji zbog toga pati. Hrišćanski vernici su oslikani sa elementarnom toplinom, ali su slabo profilirani, a potencijalno kompleksni prevodilac (Asano) postaje, zajedno sa Inkvizitorom, glasnogovornik japanskog surovog pragmatizma.

Na koncu, jedan od grehova Silence je što suviše liči na kompozit sastavljen od Scorseseovih, ali i tuđih filmova. Jasne su poveznice sa The Last Temptation of Christ (motivi patnje i žrtve) i Kundunom (meditativnost), ali se može iščitati još koješta, od Ben Hura (Kichijiro iz nekog, nama nepoznatog, ali sigurno simbolički bitnog razloga orbitira oko Rodriguesa) do Apocalypse Now (Ferreira dok ga ne pronađu, a pomalo i u razgovoru, figurira kao Coppolin / Miliusov pukovnik Kurtz, lik oko koga se pletu glasine i legende i čija je simbolička vrednost veća od realno-životne). Scorsese će prilično vešto ubaciti probrane citate Bressona i Dreyera, dok u poslednjoj sceni pokušava da citirajući Solaris Andreja Tarkovskog postigne efekat Citizen Kane Orsona Wellesa, što mu baš i ne uspeva, nego ionako problematičan kraj zasnovan na nepotrebnom objašnjenju postaje čak kičasto banalan.

Silencetako ostaje rastrzan između objektivne žurbe da se film završi zbog pretnje sudskim procesom zbog zadržavanja autorskih prava, autorske veštine koja se ne može negirati i nezdrave ambicije da jednom za sva vremena Scorsese raščisti dileme o veri. Njegovo premišljanje “ima Boga – nema Boga” i zašto isti ostaje nem na patnju ljudi koji mu se zaklinju na vernost odaje jedan starački utisak ni blizu one hrabrosti i perceptivnosti koju je autor demonstrirao ranije tokom svoje karijere. Plaši li se to Martin Scorsese smrti?

Paradise / Raj

March 14, 2017, 1:00 am

≫ Next: El hombre de las mil caras / Smoke and Mirrors

≪ Previous: Silence

$

0

0

2016.

režija: Andrej Končalovski

scenario: Andrej Končalovski, Elena Kiseleva

uloge: Julija Visockaja, Peter Kurth, Philippe Duquesne, Viktor Sokurokov, Christian Clauss

Drugi svetski rat. Ponovo. Iz različitih perspektiva. Ponovo. Troje junaka različitih nacija na različitim stranama. Svi oni traže ili čekaju na svoj raj i svima je život pakao. Ponovo. Po ko zna koji put. Ali kod Končalovskog su oni, hm, šaroliki i ne baš potpuno standardni: ruska plemkinja – pripadnica francuskog pokreta otpora koja spasava jevrejsku decu, francuski policajac – žovijalni buržuj i kolaboracionista, te nemački plemić – nacistički vernik i oficir. I njihovi isprepleteni životi.

Radnja počinje u okupiranom Parizu. Olga (Visockaja) je na saslušanju kod Gillesa (Duquesne) pod optužbom da je članica pokreta otpora. Ovaj debeljuškasti i naoko dobroćudni porodični čovek ne krije interes za nju, kao i to da bi je možda i mogao poštedeti čak i da ne cinkari saborce. Olga to oseća i pokušava da se izvuče flertom. Ali, sticajem okolnosti, od tog internog dogovora nema ništa, pa ona svejedno završava u neimenovanom istočnoevropskom logoru smrti.

Posle nekog vremena, tamo će sresti Helmuta (Clauss), svoju nekadašnju ljubav iz bezbrižnog, predratnog perioda, a sada nacističkog oficira koji je tamo došao da proveri glasine o korupciji i lopovluku u redovima zapovednika i osoblja. Helmut će joj ponuditi spasenje, prvo u okviru logora, pa onda i van njega, ali...

Prvo što upada u oči je prilično inventivno poigravanje sa vizuelnim identitetom filma. Crno-bela slika, u uskom, skučenom formatu 4:3 kao da je izletela iz tog perioda, snimljena analogno na 16 i 35 mm, ali distribuirana u DCP varijanti. Povremeno se čak čuje zujanje kamere, a oštri rezovi koji simuliraju prekid filma su namerni. Kadrovi su uglavnom statični, ali Končalovski i njegov direktor fotografije Aleksandr Simonov (poznat po saradnji sa Balabanovim) se ovog puta ne boje da unesu malo dinamike, za razliku od prošle njihove saradnje, The Postman’s White Nights, koji se ceo utopio u fetišizaciji statičnih kadrova.

Takvi kadrovi su najefektniji u minimalističkim scenama okvirnog nivoa priče u kojima troje naših junaka koje pratimo sede za stolom i govore direktno u kameru kao na saslušanju. Nekom pametnom i treniranom neće dugo trebati dok ne otkrije ko ih i zašto saslušava, scenario koji reditelj potpisuje sa Elenom Kiselevom ubija misteriju negde na trećini filma. U logoru, međutim, takvo snimanje nema smisla nakon Son of Saul, tim pre što ovde nemamo dinamičko okruženje, nego prilično klasičan “tragedy porn” na kakav smo navikli u filmovima na tu temu.

Tehničke brljotine se nastavljaju sa pasažama / flashback momentima / pseudo-arhivskim materijalom od pre rata koji deluje groteskno amaterski, verovatno namerno prokazujući dekadenciju preostalog evropskog plemstva. Takođe, u problemu smo i sa sinhronizacijom, pošto je film sniman realistično na tri jezika, a pojedini glumci ne govore jezik na kojem treba nešto snimiti. Najgore od svega, scena u kojoj je to najupadljivije, ona sa Himmlerom, čak nije ni naročito potrebna i u principu samo opterećuje ionako problematičnu epizodičnu strukturu.

Srećom, gluma je dovoljno dobra da se da preživeti i epizodična struktura i usporeni tempo, a i okvirna priča kao ne baš najuspelija misterija. Julija Visockaja je ekspresivna i uverljiva kad god joj to scenario dozvoljava (ima barem jednu scenu koju, htela to ili ne, mora odafektirati), dok Philippe Duquesne uverljivo kanalizira prostodušnost čoveka koji samo radi svoj posao, a Christian Clauss fanatičnu naivnost u moralnu ispravnost nacional-socijalizma i nemačkog duha.

Sve bi to bilo u redu, Paradise bi bio još jedna od ratnih drama koja ograničeno pokušava da originalno predstavi ratne strahote, da propagandni ključ u kojem ga se može čitati nije previše očigledan, naročito na kraju i u trenutku posvete filma Rusima, članovima pokreta otpora u Francuskoj. Prvo, oni su specifična i ne naročito mnogobrojna skupina, pa teško može biti univerzalno reprezentativna naročito ako se uzme u obzir da je solidan broj “belih” Rusa podržavao nacizam kao neprijatelja svog neprijatelja. Drugo, ako se film bavi marginalnim stranama u ratu, zašto onda nemamo francuskog komunistu, a ne kolaboracionistu (doduše, ne baš entuzijastičnog, ali svejedno servilnog i nimalo subverzivnog), i zašto nemamo nemačkog antifašistu?

Jasno, Končalovski radi propagandu, jasno je i za koji svetonazor i čiji račun. Njegovo pravo. Ali neskriveni ili loše skriveni tragovi ne govore o iskrenosti autora, koliko o tome da mu nije stalo. Moje je pravo da mi takav tendenciozan film pomalo vređa inteligenciju, iako ima poneki momenat vredan poštovanja.

El hombre de las mil caras / Smoke and Mirrors

March 15, 2017, 1:00 am

≫ Next: Vetar / Wind

≪ Previous: Paradise / Raj

$

0

0

2016.

režija: Alberto Rodriguez

scenario: Alberto Rodriguez, Rafael Cobos (prema knjizi Manuela Cerdana)

uloge: Eduard Fernandez, Jose Coronado, Carlos Santos, Marta Etura, Christian Stamm, Jim Arnold, Luis Callejo, Emilio Gutierrez Caba

Priznajem, Alberto Rodriguez me je sa svojim prethodnim filmom La isla minimaosvojio instantno. Nije to stvar stila, koji je besprekorno emulirao američki “backwoods noir” ili osećaja za detalj (radnja filma se odvija u “tranzicionoj” Španiji, i to u ruralnom području, 80-ih godina prošlog veka) koliko perfektnim balansom između poštene žanrovske priče i konteksta prelaska iz fašizma u demokratiju i recidiva diktatorske prošlosti koji prosto odbijaju da nestanu.

Njegov novi film tehnički gledano nije nastavak, premda je ekipa iza kamere skoro potpuno ista, a vremenski okvir radnje filma se može sa nekoliko tačkica povezati u odnosu na prethodnika. Drugačija je i (pod-)žanrovska odrednica: Smoke and Mirrors je triler, ali globalni, špijunski, politički, oslonjen na prevaru i intrigu. Razlog zašto će se dva filma po pravilu gledati u paru je Rodriguezova misija i generalni stav da se društvenih gadosti ne možemo tek tako otresti, da neke stvari ostaju. Bivše diktature nije teško prepoznati po tome kako se gleda na moć i silu, sa dozom fascinacije, ako ne i opsesije, te korupcija koja je možda promenila oblik, ali ne i suštinu, čija se sofistikacija svodi na to da je počinioca teže uhvatiti, a ne da se on u zahtevima umerio. Poznavaoci političke scene u Španiji će potvrditi da stvari zaista stoje tako, naročito od izbijanja ekonomske krize koja je na površinu izbacila dosta afera bez indicija da će se trend promeniti.

Smoke and Mirrorsje, kako nam narator, pilot Jesus Camoes (Coronado), kaže, istinita priča u kojoj će se naći i nekoliko laži jer je to priča o profesionalnom lažovu. Dotični je njegov prijatelj i saradnik Francisco “Paco” Paesa (Fernandez), osramoćeni operativac nacionalne obaveštajne službe koji je lojalnost državi zamenio za lojalnost slobodnom tržištu i klijentu koji je spreman najviše ponuditi za svoje usluge. Centralna priča, odnosno afera, u filmu tiče se njegove uloge u sakrivanju finansijskih sredstava koja je mrknuo Luis Roldan (Santos), te sakrivanja i predaje istog španskim vlastima. Film nas vodi od Madrida do Pariza, Ženeve, Singapura tragom novca i špijunsko-političkih marifetluka u kojima je Paesa misteriozni “shadow lord” a la Kaiser Soze, a ostali, bilo da su klijenti, pomagači ili sile zakona, manje ili više njegovi pijuni na šahovskoj tabli.

Dalje izlaganje radnje bi vodilo u spoilere, afera je prava i u kratkim crtama dostupna na internetu, premda predznanje ovde nije saveznik. Film se naprosto bolje prati bez njega, priča je dovoljno zanimljiva, scenario je detaljno prati, a na detalje naravnani reditelj Rodriguez sjajno rekreira 90-te, svet pre interneta i informacionog haosa koji je on izazvao kada je svaka plasirana lažna vest jače odjekivala i imala svoju namenu. Takođe, Rodriguez sjajno shvata suštinu špijunskog podzemlja u tom periodu i orijentaciju te grupe ljudi isključivo na lovu. U njegovom viđenju, Paesa nije nikakav super-heroj, vojnik ili čovek sa moralnom dilemom, pa čak ni čarobnjak, koliko čovek koji zna da smulja tragove novca i da kadrira prave očajnike ili avanturiste za određene zadatke.

Ma koliko kao komad filmske zabave Smoke and Mirrors bio dobar film (a dobar je jer za svoja dva sata nije ni na trenutak dosadan), neke stvari ipak ne funkcionišu u potpunosti. Glumačke izvedbe su dobre do odlične, ali je problem sa motivacijom uočljiv. Nije da je nema, ali je ona površna i objašnjiva u jednoj rečenici. U tom odnosu snaga snaga strada i protagonista koji nije dovoljno jak film, ali i narator kojem je to važnija funkcija od one koju ima u priči.

Takođe, problem se javlja i u pristupu samoj stvarnoj aferi. Između želje za što većom detaljnošću i autentičnošću, i želje za fluidnošću i pratljivošću, Rodriguez pokušava da igra na oba fronta istovremeno i upada u nevolju. Umesto da se reši nepotrebnih rukavaca u priči, on ih pušta da ne vode nikamo i sami od sebe presuše (nekako mi žao dođe celog pod-zapleta sa Roldanovom ženom jer su i priča i lik suviše dobri da bi se tek tako istrošili), pritom se previše oslanjajući na naratora koji je čas ograničenog znanja, čas sveznajući i druge štake poput “here’s what happened” momenta, propuštajući da bolje objasni motivaciju iza obrata i na tome poentira, i, na kraju krajeva, da ponudi neku univerzalniju poentu od toga da je pravog opsenara nemoguće uhvatiti i da je sa njim nemoguće prijateljstvo.

Iako nije fer poređenje, Smoke and Mirrors je slabiji film od prethodnika, što potvrđuje i manji broj nagrada bilo na festivalu u San Sebastianu gde su oba filma imala premijere, bilo na godišnjim Goya nagradama. Opet, slabiji uspeh ipak nije neuspeh, nagrada je ipak bilo, kao i publike, makar u Španiji. Dakle, nešto slabiji film od sjajnog i dalje nije slab film.

Vetar / Wind

March 16, 2017, 1:00 am

≫ Next: Personal Shopper

≪ Previous: El hombre de las mil caras / Smoke and Mirrors

$

0

0

2016.

režija: Tamara Drakulić

scenario: Ana Rodić

uloge: Tamara Stajić, Eroll Bilibani, Darko Kastratović, Tamara Pjević

Leto, pesak, sunce i more. Hoteli sa mermernim pločicama ili improvizacije splavova i bungalova bez struje i tekuće vode. Luksuzna ili hippie varijanta, kako kome odgovara, svaka roba i svaka iluzija nađu svog kupca. Vetar, treći filmski uradak i prvi potpuno igrani film Tamare Drakulić, bavi se letovanjem, njegovom opojnom atmosferom i emocijama koje se kuvaju ispod površine.

Mina (Stajić) je srednjoškolka koja je pala na popravni ispit iz filozofije, ali svejedno letuje sa svojim ocem Andrejem (Bilibani) na Adi Bojani na samom jugu Crne Gore. Andrej je stari hipik koji uživa u spartanskom smeštaju i netaknutoj prirodi. Mina je površna i materijalistički nastrojena cura ili se makar pravi da je takva. Njihova komunikacija se svodi na verbalni ping-pong i zajedničku ljubav prema marihuani.

Leto može biti leto kao i svako drugo, a može biti i nešto posebno, ono čuveno leto koje će promeniti sve. Razlog za to je Saša (Kastratović), Andrejev drug sa kojim pušta zmajeve, ljubitelj prirode i sportova na vodi. Štos je u tome da Saša ne odgovara “tipu” koji je Mina sebi zacrtala kao idealan, a pritom ima i devojku Sonju (Pjević), ali privlačnost nije nešto sa čime se može upravljati.

Tamara Drakulić je navikla da radi svedene filmove sa malo sredstava i da usled toga razvija takvu no budget estetiku i nedogađajnost. Njeni raniji radovi su više bili na tragu dokumentarne forme nego li igrane, ali su se više bavili raspoloženjem i atmosferom nego nekom fiksnom temom ili događajem. To se prenosi i na vetar kojem je atmosfera jača strana, često oslikana svedenim statičnim kadrovima prirodnih boja u kojima se uglavnom ništa ne dešava osim prirodnih fenomena.

Zvuči pretenciozno, ali to je leto, to su lenji dani na plaži, i ma koliko ljudi maštali o letnjim romansama, njihova čar je upravo u toj zagonetnosti, sporosti i lenjosti. Istina, likovi bi mogli biti izgrađeniji, kao i odnosi među njima koji se zasnivaju na dramaturškim “štakama” i klišeima, što u nezgodnu situaciju dovodi više glumice nego glumce koji isijavaju nekom nehajnom opuštenošću, ali autorica uspeva u svojoj osnovnoj nameri da napravi film koji podražava leto kao takvo.

Na koncu, valja primetiti i jedan trend. Vetar je jedan od dva art-filma snimljenih prošle godine na delti Bojane, čiji jedinstveni eko-sistem tako dolazi u fokus ne samo filmskih stvaralaca i eko-aktivista, nego i šire javnosti. Hoće li to polučiti rezultate u vidu zaštite životne sredine ili obnove ulcinjske solane, videćemo. Za sada možemo samo primetiti da Ada Bojana postaje trend na koji se polako kači i populistička kinematografija. Medijska izloženost nije loša, ali nemojmo se zavaravati da trend neće proći jednog dana, kako je i došao, samo brže...

---

Personal Shopper

March 17, 2017, 1:00 am

≫ Next: Call Me by Your Name

≪ Previous: Vetar / Wind

$

0

0

kritika originalno objavljena na Monitoru

2016.

scenario i režija: Olivier Assayas

uloge: Kristen Stewart, Lars Eidinger, Sigrid Bouaziz, Anders Danielsen Lie, Ty Olvin, Nora von Waldstatten

Olivier Assayas voli da snima filmove sa internacionalnim glumačkim postavama. Obično se to moglo ugurati u žanrovski okvir globalnog trilera i bilo je tek nešto bolje od konfekcije kakvu obično viđamo na tu temu. Međutim, kad Assayas ubode temu koja mu leži ili se uhvati nekog cross-genre pristupa, to može biti zanimljiv film. Takođe, ne treba smetnuti sa uma da imamo posla sa autorom koji zna da se nepotrebno zapetlja, pa se izvlači na opšta mesta. Personal Shopper stoga može da ode na bilo koju stranu.

Zapravo, opis u kojem stoje pojmovi poput priče o duhovima, napetog trilera, modnog podzemlja i socijalne drame zvuči jako difuzno. Srećom pa iz scene u scenu pratimo jednu od najboljih glumica današnjice, Kristen Stewart i njen lik obeležen anksiozom, rastrzan između sveta materijalnog, odnosno posla koji ne podnosi za osobu koju ne voli u svetu koji joj nije nikako po guštu, spiritističkih i spiritualnih ambicija i osećaja tuge i praznine. Njena Maureen jedan je od najkompleksnijih likova ove godine i verovatno par godina unazad. I Kristen Stewart je u životnoj formi.

Maureen je naslovni lični kupac za površnu i praznu, a izrazito bogatu manekenku Kyru (von Waldstatten). Znate da su takvi ljudi obično “prezauzeti” da bi se bavili svakodnevnim banalnostima poput izbora odeće čak i kad od tih svakodnevnih banalnosti žive. Naravno, to nije posao njenih snova nego posao koji plaća račune i omogućava joj da bude u Parizu. Opet, Pariz takođe nije njena destinacija iz snova i njen situirani dečko (Olvin) je zove da mu se pridruži u Omanu, što ona odgađa, jer “čeka na znak”.

Ne, Pariz je mesto muke i tuge, mesto na kojem je umro njen brat blizanac Lewis i to od srčane mane koja im je zajednička. A “znak” je znak od njega, sa onog sveta. Naime, Maureen za sebe smatra da je medijum koji komunicira sa svetom duhova, a i Lewis je za sebe bio uveren u isto. Njegov duh se možda skriva u kući u kojoj je živeo sa Larom (Bouaziz), a možda i lebdi slobodan okolo.

Maureen svejedno mora da učini nešto, da ga potraži ili sačeka, da čuje informaciju ili da se od njega oprosti. Stvari postaju čudne nakon što Maureen u toku službenog puta u London počne da prima uznemirujuće i intrigantne SMS poruke od nekog nepoznatog sa skrivenog broja. Je li to Lewis i taj famozni znak? Ili je to ipak Ingo, poslovni saradnik i bivši ljubavnik njene gazdarice koji joj se već prilikom prvog susreta udvarao i u poslovnom i u personalnom smislu?

Ne ulazeći u metafizičke rasprave, držeći spiritualni aspekt u kontekstu svoje heroine i iz njene perspektive pričajući priču, Assayas pažljivo i polako gradi atmosferu. Ima tu sitnih, filigranskih detalja kako iz vanjskog sveta mode i taštine, tako i iz unutarnjeg obeleženog grčem, tugom i nervozom i sa njima reditelj vrlo vešto žonglira. Gotovo androgino držanje Kristen Stewart za koje nam je jasno da je samo maska mu je sasvim dobar saveznik na tom putu. Dok je film atmosfere i raspoloženja, reklo bi se film ni o čemu, Personal Shopper izuzetno drži pažnju.

Problem nastaje u manjoj meri u vizualizaciji te spiritualne komponente. U suštini, fora su komadići trivije da je Victor Hugo bio medijum, te da je eksperimentalna fotografija nastala na seansama zazivanja duhova. Nekako ćemo čak i progutati film-u-filmu o izgnanstvu poznatog pesnika koji je kratio vreme seansama sa duhovima, ali će nam se “pravi” duh u kući učiniti kao nesuptilno rešenje i pritom u kontekstu snimanja celog filma na 35 mm i u kišno-sivim tonovima, izuzetno nespretno izvedeno.

Problematična je i misterija oko SMS-poruka. Odnosno, nakon jedne partikularne poruke, misterija je zapravo i ubijena. Autor dva klimava kraja pokušava da poveže u jedan i to otvoreni i kanda višesmisleni, ali zapravo prilično prozaični i jasni. Sve što tako vešto podigrava, Assayas uspeva zabrljati u operacionalizaciji koja možda čak i nije bila potrebna.

Opet, Personal Shopper je film o kojem se može dugo razmišljati i raspravljati. Delom je to stvar Assayasa kojeg festivalski selektori i žiriji vole više čak i od festivalske publike (film je izviždan u Cannesu, ali je svejedno podelio nagradu za režiju u zvaničnoj konkurenciji). Delom je to zbog maestralne Kristen Stewart i njene karijere koja ide u pravom smeru, dostiže neverovatne visine i ponire duboko u ljudske emocije. Međutim, Personal Shopper je film koji postaje sve bolji što duže razmišljamo o njemu. Uvlači se pod kožu i prati nas.

Call Me by Your Name

March 18, 2017, 1:00 am

≫ Next: A Film a Week - Rocco

≪ Previous: Personal Shopper

$

0

0

2017.

režija: Luca Guadagnino

scenario: Luca Guadagnino, James Ivory, Walter Fasano (po romanu Andréa Acimana)

uloge: Timothée Chalamet, Armie Hammer,Michael Stuhlbarg, Amira Casar, Esther Garrel

Luca Guadagnino svesno ne igra puno na domaćem terenu. Italija je za njega više kao nekakva kulisa u kojoj snima internacionalne filmove sa zvučnim imenima u glumačkoj postavi, po pravilu smeštene u buržoaski milje i u kojima razgovor ponekad teče na više jezika istovremeno. Njegovo godišnje doba je leto, njegove boje su žive i njegova preokupacija je uglavnom ljubav ili treperava iluzija iste. Call Me by Your Nametu ne predstavlja neki naročiti izuzetak.

Međutim, često kad kažemo “ljubav” u glavi imamo sliku heteroseksualne veze. Ili striktno gay veze uz spektar problema vezanih za društvenu prihvaćenost takvog odnosa. Međutim, zašto ljubav ne bi podrazumevala istraživanje i eksperiment, posebno u tinejdžerskim godinama u kojima tek počinjemo samostalno formirati svoj identitet, seksualni i uopšte? Zaljubljivanje u osobu, a ne u pol možda zvuči kao floskula, ali ne treba potcenjivati snagu seksualne konfuzije koja, ako se ne razreši, usled potiskivanja počinje izazivati frustraciju.

Premisa tinejdžera koji nije još svestan svoje prave seksualne orijentacije, pa istovremeno pokušava da prijateljstvo sa jednom devojkom podigne na viši, emotivni i seksualni nivo, dok se sa druge strane do ušiju zaljubljuje u nešto starijeg momka koji iz vedra neba dolazi u njegovu kuću je sasvim nova i osvežavajuće iskrena. To naročito važi u kombinaciji sa vremenom i mestom radnje, severnom Italijom ranih 80-ih, te sa internacionalnim miljeom likova, putujućih profesora, studenata na praksi, vikendaša i turista koji dolaze u svoje vile ili u posete prijateljima iz velikih gradova, od Pariza do New Yorka.

Tinejdžer u konfuziji je Elio (Chalamet), sin cenjenog profesora arheologije Perlmana (Stuhlbarg). Gospodin profesor svakog leta uzima po jednog studenta na praksu, a te godine je u pitanju Oliver (Hammer), surferskog tela i onako pomalo napadnog američkog duha. Isprva stidljivi i povučeni Elio čeka da prođu i to prokleto leto i taj uljez koji je već šarmirao ceo grad, ali njihovo druženje, isprva nevoljko, prerasta u nešto više od toga.

Tenzija je prisutna gotovo od samog početka, ali obojica momaka imaju gard, pre svega zato što su obojica dvostruki stranci (turisti, pa još i Jevreji) u sredini koju ne poznaju do detalja i koja možda nije preterano tolerantna. Naravno, tu su cure, sportske aktivnosti, uranjanje u posao, kupanje, blejanje, diskoteke sa pripadajućim hitovima perioda, ignoriranje i lagano zavođenje, uz odsustvo ikakve sumnje od strane roditelja, kućne pomoćnicei meštana, ili možda uz njihovu prećutnu podršku.

Štos je upravo u Eliovoj konfuziji i Oliverovoj samouverenosti starijeg i verziranosti u seksualnom buđenju i skrivanju. Elio nije suočen sa nekom velikom spoznajom o sebi i svojoj seksualnosti, već sa prvim iskustvom one strastvene, “letnje” ljubavi koja traje ograničeno vremena u čemu se i krije tajna njene draži. To bi mogla biti prijateljica koja svake godine dolazi iz Pariza, Marzia (Garrel), Elio bi možda čak i voleo da to bude ona, bilo bi jednostavnije i prihvaćenije, ali naprosto nije. Zapravo je i nebitno hoće li se Elio orijentirati kao gay, bi, panseksualac, ni on nema preterano vremena da o tome razmišlja.

Tenzija je, dakle, tu, u svakom kadru uhvaćenom kamerom tajlandskog direktora fotografije Sayombhua Mukdeeproma, u suncem okupanim dvorištima, u rečnim plažama i usijanim trgovima gradića, u večerama uz “čašicu razgovora”, u podrumu i na tavanu stare kuće. I ta tenzija ne sluti na negativno, koliko na nepoznato. Tenzije ima i u muzici, klasici koju Elio svira na klaviru varirajući uticaje mlađih kompozitora na starija dela, pa i u zavodljivim hitovima ranih 80-ih koji se čuju u pozadini.

Problem nastaje u tempu filma i logici italijanskog fudbalskog stratega kojom se Guadagnino vodi: jednom kada nas je zakačio i ubedio da se u njegovom filmu radi o nečemu neobično važnom i iskrenom, on “umrtvljuje igru” i razvlači priču do granice da postane dosadna. Jasno, fokus je na atmosferi lenjih, dugih letnjih dana i noći i situaciji u kojoj se mlada i neiskusna osoba ne snalazi, ali nije bilo potrebno toliko usporiti tempo. Inteligentni i sadržajni dijalozi u scenariju koji Guadagnino potpisuje zajedno sa svojim stalnim saradnikom, montažerom i ko-scenaristom Walterom Fasanom i američkim veteranom Jamesom Ivoryjem pomažu koliko se da, ali ne mogu napraviti čudo. Guadagninu je poigravanje sa sporim tempom i nizanjem naizgled za radnju manje bitnih događaja bolje uspelo u prethodnom filmu A Bigger Splash, ali tu se mogao pozvati na intrigu i misteriju koju je polako “ljuštio”, dok u ljubavnoj priči takvog izlaza nema. U takvom tempu gledaocu vrlo lako mogu pobeći značajni i bogati detalji poput ozbiljnih razgovora sa ocem koji filmu daju dodatnu dubinu.

Guadagnino je ipak na svom terenu što se tiče rada sa glumcima. Timothée Chalamet vešto kanalizira tinejdžersku konfuziju maskiranu u lažni bravado ili lagano podjebavanje. Surferska figura Armieja Hammera nikada nije bila bolje iskorištena. Esther Garrel poseduje svu zamamnost cure koja se razvija i postaje svesna sebe. Amira Casar briljantno igra eteričnu dobrotu majke koja je svesna da na sina ne valja vršitit pritisak, dok je Michael Stuhlbarg apsolutno sjajan kao zabrinuti, pomalo netaktični otac i zaneseni profesor sa tendencijom da smori svojim učenjačkim humorom. Odlična gluma u kombinaciji sa iskrenom i interesantnom postavkom priče, bogatom scenografijom, opojnom atmosferom i divnom fotografijom su dovoljni da ovaj žestoko nesavršen film i pored pada u tempu bude itekako vredan pažnje.

A Film a Week - Rocco

March 19, 2017, 1:00 am

≫ Next: Pikovaja dama / Queen of Spades

≪ Previous: Call Me by Your Name

$

0

0

We can all pretend to be so puritan and above it, but the fact is that the porn industry is a huge business that keeps growing year after year. In the age of Internet, porn has never been more accessible, yet more profitable and it has never been more diverse, and that tells something about the “taste” of humanity, even though most of the watchers like to keep the details for themselves. And, like any other business, porn has its own kings and queens. Until his retirement, it was Rocco Siffredi. This is the documentary about him.

He is not shy to tell the details about business. We will see him at work, on casting couch, testing the new, up and coming actresses, shoving his hand into their mouths, twisting their nipples, hitting them, basically demanding and getting the full submission. “If you don’t do anal, you have no chance in the business”, he says frankly. Yet, this does not fill him with joy, not anymore. One of the reasons is that he is getting old and tired, and the lifetime in business has taken its toll on his body – his back hurts.

The other is the fact that he is now a family man, married, with two teenage sons. He thinks that it is normal for them to think about sex and his line of work can ruin it for them. For himself, it was as much pleasure in some weird, perverse way, as it was pure work. Growing up in a big family and in poverty, under the shade of his domineering mother and typical Catholic guilt, he was taught that only those with money will get to have sex. Armed only with his “tool” and his will, he tried to make a living out of it, and to have, as much as it gets, a “normal”, loving family, children that love him and wife who supports him in doing his work.

The other kind of family we meet is his “work” family. The film takes us on tour from his native Ortona to Budapest where he resides, to Paris, Los Angeles and San Francisco where he does his work. We meet his relative and right hand (producer, screenwriter, camera operator and so on) Gabriele Galetta, a man who will lose a part of his identity and all his work when Rocco retires and is quite crossed with it. There are also his co-stars and business partners like James Deen, Abella Danger, Mark Spiegler and John Stagliano who will all have the time to express their views on business. There is Rocco’s wife Rosza Tano, who also comes from the industry (she was a make-up artist on the set). And there is Kelly Stafford, Rocco Siffredi in the female form, the only one who truly understands his sexual energy and the only one he is willing to submit to, which leads to a grand finale, Rocco’s last picture.

The film itself has problems with focus at first and it is evident that its star has taken over right from the start. The problem is not that Rocco is not an interesting person, because he is, and his life and career is a real story. But he is not as eloquent as he thinks he is, and much of his “wisdom” from “real life” will seem like an undercooked cliché along the lines of his Catholic upbringing or just kind of sleazy. There is also a slight problem with the lack of standpoint of the director duo, Thierry Demaiziere and Alban Teurlai, who are, obviously, both too impressed with their subject.

Luckily, when it comes to the business, Rocco as a character is more frank and vocal, and film converges to something more meaningful once it gets solely on that track in the second half. More emotions will be shown in bizarre rituals like naked people congratulating one another after the gangbang scene, in cigarette break during the shooting, in Gabriele’s mess-ups and temper issues and in melancholy of finally closing a certain chapter in life, no matter how hard it got. Roccois a stunning portrait of an industry from the insider’s perspective and deserves the praise for that.

Pikovaja dama / Queen of Spades

March 20, 2017, 1:00 am

≫ Next: Dalida

≪ Previous: A Film a Week - Rocco

$

0

0

kritika originalno objavljena na Monitoru

2016.

režija: Pavel Lungin

scenario: Pavel Lungin, Aleksandr Lungin, Valerij Pečejkin, Stephen Walsh, David Seidler (prema priči Aleksandra Puškina)

uloge: Kseniya Rappoport, Ivan Jankovskij, Marija Kurdenevič, Igor Mikurbanov, Jevgenij Zelenskij

Ima li “ruskijeg” pisca od Puškina? Veliki pesnik i avanturista je za svog kratkog života ispunjenog emocijama i nadasve melanholijom ostavio za sobom kapitalni opus, uspostavio ruski romantizam, a usput upravo sa Pikovom damom započeo dugu tradiciju ruske autorske fantastike. Kao bonus, poginuo je u dvoboju i sam postavši tragični lik o kojima je pisao.

Drugi velikan ruskog romantizma, kompozitor Pjotr Čajkovski je prema Puškinovom predlošku napisao često postavljanu operu koja je doživela brojne filmske adaptacije u Rusiji, SSSR-u, ali i inozemstvu. Sada Pavel Lungin, sineast melanholije i psihološke drame, isti materijal prenosi u format filma. Lunginov film je već na premijeri u Tallinnu prošlog novembra privukao pažnju publike (čak je dobio i nagradu) i kritike, te najavio dugu i uspešnu festivalsku turneju. U pitanju nije samo pažljivo osmišljen i realiziran projekat, uz Lungina ključan je njegov ko-scenarista David Seidler, nagrađen Oscarom za King’s Speach, već jedno sasvim novo filmsko iskustvo.

Ovde nije reč o prostoj ekranizaciji literarnog ili čak operskog predloška, već jednog sasvim novog, žanrovski raznorodnog promišljanja. U osnovi je Čajkovski pre nego Puškin, a mogu se povući paralele sa tematski sličnim filmom Black SwanDarrena Aronofskog, pa čak i sa Whiplashom Damiena Chazellea, i to u Lunginovu korist, a takođe se mogu pronaći elementi camp-ironije, Lunginovog psihologizma, žanrovski motivi trilera i meta-filma. Iz opisa zvuči kompleksno, ali na ekranu sve deluje fluidnije.

Sofija (Rappoport) je ocvala operska diva koja se nakog dugotrajnog izbivanja vraća u Moskvu. Ova nekadašnja kraljica je u međuvremenu propala i finansijski i izvođački, a njena stara slava joj ne može omogućiti ulogu na sceni, ali zato može iza. Ona se sprema postaviti novu verziju Pikove dame, opere koja ju je proslavila, a ulogu Lize poverava svojoj nećakinji koja se, ironije li, takođe zove Liza (Kurdenevič) i poseduje naivnost i neiskvarenost književnog lika. Liza je, međutim, u vezi sa talentiranim, ali beskrupuloznim mladim tenorom Andrejem (Jankovskij) koji možda nema pravo, aristokratsko i umetničko poreklo, ali je zato spreman da “zagrize” više nego ostali.

Još jedna od nevolja sa Andrejem je ta da se on vidi upravo kao Hermann, anti-junak Puškinove priče, i da je to operska uloga sa kojom se poistovećuje i koju zapravo jedinu i želi pevati. Kada se na to doda i njegova mladalačka, ali neumrla fascinacija Sofijom, njihova zajednička strast prema kockanju i Sofijin mračni ljubavnik Oleg (Mikurbanov), inače vlasnik podzemong (bukvalno) kazina, situacija se dodatno petlja, paktovi i veze se sklapaju i raskidaju. Život, roman i operna produkcija se mešaju u jedno, možda nedefinirano, ali svakako obeleženo hazardom i opsesijom.

Pikova dama jedan je od onih izuzetno dinamičnih i pratljivih filmova koji ne deluju pretrpano, čak i kad jesu. Lungin vrlo vešto diktira tempo i žonglira sa ravnima radnje. Ima tu bisernih trash momenata, poput glasa od kojeg pucaju čaše, “kanalizacije” u koju se teatar pretvara kada se ispod maske finoće promole najniže ljudske strasti, a replika o supermarketu za masu gore i ekskluzivnoj kockarnici dole je za antologiju. U toj suludosti, Pikova damaje fantastična kao i izvorno delo i raskošna kao opera, zabavna ali ne bez mozga i bez komentara na milje.

Štos je što Lungin tu i tamo zna da preceni karte koje ima u rukama, što je takođe u duhu literature. Ovde se to odražava u određenoj meri na glumi koja je dosta širokopotezna, da ne kažem teatralna, što ponekad ima svoj šmek, a ponekad ne. Druga greščica je maksimalno razduživanje izvođenja opere na premijeri i u kadru. U principu, sve namige smo shvatili i pre toga, znamo da Lungin pokušava da maksimizira emotivni efekat i usput doda malo na atraktivnosti, ali usled dužine tempo neupitno pada. No i pored toga, Lunginova Pikova dama je film vredan pažnje, ne samo kao hrabra ekranizacija, već i kao jedan od retkih filmova koji uspevaju da uhvate duh opere i miljea suštinski, a ne kozmetički.

Dalida

March 21, 2017, 1:00 am

≫ Next: Tenemos la carne / We Are the Flesh

≪ Previous: Pikovaja dama / Queen of Spades

$

0

0

2016.

režija: Lisa Azuelos

scenario: Lisa Azuelos, Jacques Pessis, Orlando (po Orlandovoj knjizi)

uloge: Sveva Alviti, Ricardo Scamarcio, Jean-Paul Rouve, Nicolas Duvauchelle, Alessandro Borghi, Valentina Carli, Brenno Placido, Niels Schneider, Vincent Perez

Kako sam već pokazao u kritici za Queen of Spain sa Berlinala, neko ko se ovim poslom bavi makar polu-profesionalno ima dovoljno kilometraže i predznanja da prepozna o čemu se tu radi na osnovu prve polovine filma, komotno izađe i napiše kompetentan tekst, naročito ako je film od one sorte da valja prastare štoseve. Neka vas to ne čudi, pravi majstori će napisati sasvim dobar tekst i kad prespavaju veći deo filma ili ga gledaju na preskok. Inače, kad smo već kod priznanja i tajni zanata, najveća moja majstorija pre toga bila je gledanje filma na jeziku koji ne govorim sa titlovima na jeziku koji ne razumem. Doduše, u pitanju je bio ceo film.

Red je podići stvari na novi nivo i napisati nešto o filmu kome sam, sasvim slučajno, stigao na poslednjih 40-ak minuta. Kako se to dogodilo, nije moja krivica (osim možda bezobrazluka da o tako nečemu pišem, pa makar za blog, ali ništa se ne baca!), već splet okolnosti da novinarska projekcija na jednom festivalu kasni usled nestanka struje u zgradurini koja je nekada služila kao pokazna vežba iz moderne arhitekture, ponos i dika jednog relativno velikog grada. Upozoravam, dakle, da je ovo eksperiment, više blogpost nego li relevantna filmska kritika, pa vas molim da mi u komentarima slobodno napišete da sam ne-etičan, pacer, dunster, seronja ili da me popravite ako sam slučajno nešto krivo uhvatio.

Film je, dakle, Dalida, biopic istoimene (“istonazvane” zvuči glupo, ali je ispravniji termin) pop-pevačice i glumičice čiji je život bio obeležen ljubavlju od strane publike i nesrećnim ljubavima sa uvek pogrešnim muškarcima. Tako to često biva. Film hvata raspon od jednog pokušaja samoubistva u ranoj mladosti do onog uspešnog u srednjim godinama. Depresija je zajebana bolest. Deo koji sam ja uhvatio obuhvata raspad veze sa jednim od njih, depresiju, čupanje iz nje i pokušaj povratka na tron, a propraćen je i sa priličnom količinom muzike lakih nota, čuju se cele pesme čiji tekstovi korespondiraju sa osećajima protagonistkinje, te sa prilično arhivskog materijala.

Čitam da u ranijem stadijumu film čekira kućice za flashback na (nesrećno) detinjstvo i prve scenske uspehe, nisam gledao, pa ne mogu da sudim o kvalitetu izvedbe. Kako nisam, božesačuvaj, Dalidin fan i nisam upoznat sa stvarnom biografijom i izvornom knjigom, ne mogu da sudim ni o vernosti prikaza, ali mogu pokazati dobru veru pošto je njen rođeni brat autor te knjige i ko-scenarista kojeg se verovatno dosta pitalo.

Ono što sam, jebiga, video u principu je linearno i školski odrađeno, pevljivo toliko da je skoro mjuzikl, romantično i razmahano, pa skoro melodramatično. Jedina zapravo hrabra odluka je izbor nepoznate italijanske glumice Sveve Alviti za glavnu ulogu. Iako taj štos ne pali baš uvek, recimo zbog svoje mladosti vrlo teško može “prodati” godine i zamor materijala, pa koliko god šminke da joj tutnu, sama činjenica da ona zaista govori francuski sa jakim italijanskim naglaskom je dovoljna da opravda izbor. Uz to, po onome što vidim, ona zapravo liči na Dalidu i sasvim solidno joj “skida” nastup i kretnje.

Glumci koji igraju njene muškarce i epizodisti su korektni, ali ne iznad tog nivoa i zapravo je začuđujuće videti Vincenta Pereza, oficira, džentlmena, vampira i Vranu 2 u tom krugu (mada i nije, čovek snima CSI klon na televiziji). I kada se podvuče crta, Dalidapostaje i ostaje repertoarska konfekcija za devojčice i domaćice koja se gleda bez paljenja mozga. Bez želje da bilo koga uvredim, takvi filmovi imaju svoju funkciju, ali nije mi jasno šta oni traže na festivalima, posebno na novinarskim projekcijama koje kasne, zeznu nečiji raspored i učine da im jedan tekst padne u krilo.